Mammapolikliniek: algemeen
Deze informatie is opgesteld door de afdeling heelkunde.
Wat is Mammapolikliniek: algemeen?
Niet alle afwijkingen in de borst zijn kwaadaardig. Maar als de afwijking wel kwaadaardig is, spreken we van borstkanker. Jaarlijks krijgen ongeveer tienduizend mensen de diagnose borstkanker. Borstkanker kan op alle plaatsen in de borst ontstaan; bij vrouwen, maar soms ook bij mannen. Een ander woord voor borstkanker is mammacarcinoom.
Verschijnselen
Een afwijking van de borst kan variëren van een knobbeltje of een zwelling tot klachten als vochtafscheiding uit de tepel, een ingetrokken tepel, huidveranderingen, pijn of een combinatie hiervan. Het kan ook zijn dat u geen klachten hebt, maar dat er bij het bevolkingsonderzoek naar borstkanker iets is gevonden dat verder onderzocht moet worden.
Oorzaak
Er is vrij veel bekend over risicofactoren bij borstkanker, maar het is zeker niet zo dat als een risicofactor op een vrouw van toepassing is, zij ook borstkanker krijgt. Borstkanker komt vooral voor bij vrouwen van 50 jaar en ouder in Westerse landen. Ongeveer 5 tot 10% van alle vrouwen met borstkanker de ziekte heeft gekregen door een erfelijke aanleg.
Waarom u bij ons in goede handen bent
Patiënten hebben verschillende achtergronden en leeftijden, kunnen verschillend reageren op behandelingen en hebben individuele behoefte aan zorg en begeleiding. Daar zijn wij ons bij de mammapoli van bewust. Wij hebben oog voor uw persoonlijke situatie, en zullen altijd luisteren naar uw wensen en zorgen. Onze verpleegkundig specialisten vormen een vast aanspreekpunt. Bij hen kunt u terecht.
Sneldiagnose
Heeft u een afwijking in de borst? Wij proberen u zo snel mogelijk na de verwijzing een afspraak te geven voor sneldiagnose op de mammapolikliniek van het LUMC. U heeft dan diezelfde dag meer duidelijkheid over de afwijking in uw borst.
Gezamenlijke besluitvorming
Arts en patiënt weten samen meer. Gezamenlijke besluitvorming betekent dat u als patiënt meebeslist over uw behandeling. Want uw arts weet veel over wat mogelijk is. Maar u weet zelf het beste wat u belangrijk vindt. En hoe een behandeling past bij uw persoonlijke situatie. Samen beslissen, dat vinden wij bij het LUMC belangrijk.
Wetenschappelijk onderzoek naar borstkanker
Het LUMC staat bekend om de wisselwerking tussen de zorg voor patiënten en het doen van wetenschappelijk onderzoek. Onze patiënten profiteren daar direct van. We doen veel onderzoek naar borstkanker. Bijvoorbeeld naar borstkankerzorg voor ouderen, en naar diverse vormen van aanvullende therapieën voor en na een behandeling. Aan sommige onderzoeken kunt u ook zelf meedoen.
Een afwijking in de borst kan veel bezorgdheid geven. Juist daarom is sneldiagnose zo belangrijk. Niet elke afwijking is kwaadaardig. Maar ook goedaardige afwijkingen hebben soms behandeling en controle nodig. Wij streven er naar de periode van onzekerheid voor u zo kort mogelijk te houden. Een groot deel van de vrouwen kunnen we binnen 2 dagen geruststellen, omdat ze geen kanker blijken te hebben.
Sneldiagnose op de mammapoli
Op de mammapolikliniek zien we vrouwen die worden doorverwezen voor sneldiagnose, maar ook via de polikliniek erfelijke tumoren komen patiënten bij ons terecht. Zij hebben een erfelijke vorm van borstkanker of een verhoogd risico op borstkanker op grond van hun familieanamanese.
Afspraak maken voor sneldiagnose
Om een afspraak te maken voor sneldiagnose heeft u een verwijzing van uw huisarts of een specialist nodig op basis van een afwijking van de borst. De secretaresse van de mammapolikliniek zal naar aanleiding van de verwijzing contact met u opnemen voor een afspraak.
De mammapolikliniek vindt u op locatie B-3-P (routenummer 35).
Wie komt u tegen en wat staat u te wachten?
De uitvoering van de onderzoeken is in handen van het “mammateam” van het LUMC. Dit team is gespecialiseerd in het onderzoek naar borstafwijkingen en de behandeling daarvan. Het mammateam bestaat uit verschillende specialisten en zorgprofessionals:
- de oncologisch chirurg (een chirurg gespecialiseerd in kanker, in het bijzonder borstkanker)
- de internist-oncoloog (een arts die gespecialiseerd is in hormoontherapie en chemotherapie)
- de radioloog (beoordeelt de beeldvorming)
- de patholoog-anatoom (beoordeelt het weefsel)
- de radiotherapeut (een arts die is gespecialiseerd in bestraling)
- de plastisch chirurg (een arts die reconstructies van de borsten uitvoert)
- de verpleegkundig specialist (casemanager van de patiënt en voert verpleegkundige en medische taken uit)
De verpleegkundig specialist en de chirurg zijn vaak de eerste medewerkers uit het UKC met wie u te maken krijgt als er een knobbeltje of afwijking in de borst moet worden onderzocht. Vervolgens worden de andere specialisten uit het team betrokken om de diagnose te stellen en - als het inderdaad om kanker gaat - een behandelplan te maken.
Het onderzoek naar borstkanker
U heeft een afspraak met de verpleegkundig specialist voor onderzoeken op de mammapolikliniek. De verpleegkundig specialist stelt u vragen over uw klachten en uw medische voorgeschiedenis. Dit wordt de anamnese genoemd.
Bij het lichamelijk onderzoek onderzoekt de verpleegkundig specialist uw beide borsten en oksels op eventuele voelbare afwijkingen. Hierna wordt besloten welke onderzoeken verder nodig zijn.
Wij plannen de onderzoeken aaneensluitend voor u in. Het kan zijn dat u tussen de onderzoeken door even moet wachten. De volgende onderzoeken zijn mogelijk:
Mammografie
Dit onderzoek is vrijwel altijd nodig. Het wordt uitgevoerd op de afdeling Radiodiagnostiek (op locatie C2-S, routenummer 322). Een laborant maakt van beide borsten twee röntgenfoto’s: één in verticale en één in horizontale richting. Om een zo duidelijk mogelijke opname te kunnen krijgen wordt de borst stevig samengedrukt tussen twee kunststof platen. Dit kan pijnlijk zijn. De laborant probeert hier zoveel mogelijk rekening mee te houden. Het aandrukken van de borst is niet schadelijk, ook niet als u een knobbeltje of borstprotheses heeft. Meteen na het onderzoek kijken we of de foto’s duidelijk en compleet zijn. Soms moeten we aanvullende opnames maken.
Bent u doorverwezen naar aanleiding van het bevolkingsonderzoek? Dan maken we altijd een nieuwe mammografie. De foto’s van het bevolkingsonderzoek zijn dan vergelijkingsmateriaal. Een mammografie uit een ander ziekenhuis zal opnieuw worden beoordeeld.
Het onderzoek duurt ongeveer 20 tot 45 minuten.
Echografie
In een aantal gevallen maken we na de mammografie een echografie van de borst. Bijvoorbeeld als we een afwijking zien op het mammogram of als een voelbare afwijking niet terug te vinden is op het mammogram. Dit onderzoek gebeurt ook op de afdeling Radiodiagnostiek. Echografie maakt eventuele afwijkingen met behulp van geluidsgolven zichtbaar. De huid van de borst wordt ingesmeerd met gel waarna de borst wordt afgetast met een instrument dat geluidsgolven uitzendt en weer opvangt. De onderzoeksmethode is vergelijkbaar met een echografie tijdens de zwangerschap. Er wordt bij een echografie geen gebruik gemaakt van röntgenstralen en het onderzoek is niet belastend of pijnlijk.
Het onderzoek duurt ongeveer 10 tot 20 minuten.
Punctie
Is er een afwijking te zien is op de mammografie en/of de echografie? Dan kan verder onderzoek nodig zijn. De radioloog doet dan een punctie tijdens de echografie. Met behulp van een dunne naald zuigt hij of zij cellen op uit de afwijking in de borst. Het weefsel wordt in het laboratorium onderzocht op de eventuele aanwezigheid van kwaadaardige cellen.
Dit onderzoek kan zonder verdoving plaatsvinden en duurt ongeveer 10 minuten. De uitslag van de punctie is binnen 2-3 werkdagen bekend.
Biopsie
Leveren voorgaande onderzoeken onvoldoende informatie om een goede diagnose te stellen? Dan kan een biopsie nodig zijn. Een biopsie gebeurt onder plaatselijke verdoving. Met behulp van een naald wordt een klein stukje weefsel uit de afwijking in de borst gehaald. Dit weefsel wordt in het laboratorium onderzocht.
Dit onderzoek kan na het uitwerken van de verdoving pijnklachten geven. U kunt zo nodig een paracetamol tablet van 500 mg innemen tegen de pijn. Het onderzoek duurt ongeveer 20 minuten. De uitslag is na 5-10 werkdagen bekend.
Uitslag van het onderzoek
Het mammateam bespreekt ’s middags de onderzoeken die bij u zijn verricht. Diezelfde middag nog heeft u een afspraak bij de verpleegkundig specialist om de voorlopige uitslag van de onderzoeken te bespreken.
Heeft u een biopsie gehad? Dan maken we een tweede afspraak. Tijdens deze afspraak bespreekt u met de chirurg de definitieve uitslag en het eventueel hieruit volgende behandelplan. Gezamenlijke besluitvorming vinden wij hierbij erg belangrijk. Uw arts weet veel, maar u weet zelf het beste wat u belangrijk vindt. U zult, voor zover mogelijk, dus altijd kunnen meebeslissen over uw behandeling.
Welke behandelingen zijn er mogelijk?
De keuze voor een behandeling bij borstkanker maken we niet zomaar. U krijgt een behandelplan op maat, opgesteld door een team van verschillende specialisten. Gezamenlijke besluitvorming vinden wij daarbij erg belangrijk; u als patiënt heeft een belangrijk stem bij het komen tot de behandeling die het beste bij uw situatie past. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk.
Operatie
Afhankelijk van de grootte en plaats van de tumor zijn er verschillende soorten operaties mogelijk. Een borstsparende behandeling bestaat uit het verwijderen van de tumor in de borst gevolgd door uitwendige bestraling. De bestraling duurt ongeveer 3 tot 4 weken. U hoeft hiervoor niet te worden opgenomen; de bestraling vindt op de polikliniek plaats. Bij een borstamputatie wordt de gehele borst aan de te opereren zijde verwijderd. Bestraling is daarna vaak niet nodig.
Zowel bij een borstamputatie als bij een borstsparende behandeling kan de schildwachtklierprocedure worden uitgevoerd. Hierbij kijken we of de kanker naar de lymfeklieren is uitgezaaid.
In onze patiëntenfolders leest u meer over operatie bij borstkanker.
- Borstsparende operatie
- Borstsparende operatie met oncoplastisch herstel danwel mammareductie
- Borstamputatie met reconstructie
- Borstamputatie zonder reconstructie
Bestraling
Het doel van bestraling (radiotherapie) is om een tumor of eventuele resterende tumorcellen in een gebied te vernietigen. De gezonde cellen in het gebied dat bestraald wordt, raken eveneens beschadigd, maar kunnen zich in de rustperiode tussen de dagelijkse bestralingsbehandelingen herstellen. Bestraling is een plaatselijke behandeling: het deel van uw lichaam waar de tumor zit wordt bestraald. De straling komt uit een bestralingstoestel. U wordt van buitenaf, door de huid heen bestraald. De radiotherapeut en radiotherapeutisch laborant bepalen nauwkeurig de hoeveelheid straling en de plek waar u wordt bestraald.
Chemotherapie
De keuze van chemotherapie is afhankelijk van het type borstkankercellen dat bestreden moet worden. De internist-oncoloog zal dit uitgebreid met u bespreken. Voor de start van de chemotherapie doen wij nog enkele onderzoeken, zoals een bloedonderzoek. Zie ook: chemotherapie
Bij sommige chemotherapiebehandeling is hoofdhuidkoeling mogelijk. Vraag hiernaar bij uw afspraak met de oncoloog of verpleegkundig specialist. Zie ook: hoofdhuidkoeling
Doelgericht therapie
Doelgerichte therapie herkent een specifiek target op de tumorcel waardoor de celdeling en de groei van de kankercellen geremd worden. Zie ook: doelgerichte behandeling.
Een voorbeeld hiervan is het middel trastuzumab. Dit is een anti-lichaam tegen het humane epidurale groeifactor-receptor 2 eiwit (HER2-eiwit). Dit eiwit komt soms tot overexpressie bij borstkanker. Bij deze patiënten zorgt trastuzumab voor remming van de kankercellen.
Immunotherapie
Immunotherapie grijpt in op het eigen immuunsysteem. Deze behandeling versterkt of verandert uw eigen afweersysteem, zodat het de kankercellen beter kan herkennen en vernietigen. Zie ook: immuuntherapie
Hormonale therapie
Borstkanker is vaak gevoelig voor de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. Hormoontherapie remt de productie van oestrogeen en progesteron in het lichaam of voorkomt dat oestrogenen de groei van het gezwel kunnen stimuleren. Hierdoor hebben kankercellen minder oestrogeen beschikbaar en zullen ze minder snel of helemaal niet meer groeien. Zie ook: hormonale behandeling
Oncofysiotherapie
In de behandelfase is alles gericht op het bestrijden van de ziekte. De oncofysiotherapeut kan in deze fase voorlichting geven over bewegingsproblemen en helpen bij het beperken van conditieverlies en het verlichten van spanningsklachten. Uit onderzoek is gebleken dat bewegen tijdens en na de behandeling belangrijk is.
De herstelfase draait om het herwinnen van beweeglijkheid, herstel van vertrouwen in het eigen lichaam en het ontdekken en verleggen van grenzen. Ook het hervinden van plezier is een belangrijk onderdeel. De oncofysiotherapeut kan bijvoorbeeld helpen bij het opstellen van een bewegingsprogramma om uw conditie te verbeteren en u adviseren bij het hervatten van werk en sport.
Als u klaar bent met de behandeling zijn er soms blijvende gevolgen, zoals bewegingsbeperkingen of vermoeidheid. Goede nazorg is dan belangrijk. Ervaart u dit soort klachten, dan kunt u dit bespreken met uw behandelaar. De verpleegkundig specialist of arts kan u adviseren en een oncofysiotherapeut bij u in de buurt zoeken. In veel gevallen wordt dit deels gefinancierd door een aanvullende verzekering.
Alternatieve therapie
Alternatieve behandelingen worden niet door medisch specialisten aangeboden, maar door alternatieve artsen of genezers. Het belangrijkste verschil is dat van een reguliere behandeling wetenschappelijk is aangetoond dat deze bij een groot aantal patiënten kan werken. Bij een alternatieve behandeling is dat niet of in onvoldoende mate wetenschappelijk bewezen. Ook is een eventuele interactie met de behandeling niet bekend.
Borstkanker en kinderwens
Wanneer u de diagnose (borst)kanker krijgt, kan de behandeling daarvan gevolgen hebben voor uw kinderwens. Zo kan bestraling of chemotherapie uw eierstokken beschadigen. Door deze schade kunt u vervroegd in de overgang raken en dat heeft grote gevolgen als u een kinderwens heeft. Het LUMC biedt diverse technieken om uw vruchtbaarheid voor de toekomst te proberen veilig te stellen. Dit heet fertiliteitspreservatie.
Hoe kunt u zich op de behandeling voorbereiden?
Te horen krijgen dat u borstkanker hebt is ingrijpend. De behandelingen die u te wachten staan zijn dat ook. We zullen u zo goed mogelijk begeleiden en voorlichten en staan open voor al uw vragen. Daarnaast kunt u over de ziekte lezen en erover praten met uw familie en vrienden. Soms is het prettig van lotgenoten te horen hoe zij de behandeling hebben ervaren. Via de Borstkankervereniging Nederland kunt u in contact komen met lotgenoten.
Wat is de prognose?
Een jaar na de diagnose borstkanker zijn vrijwel alle patiënten nog in leven als zij stadium I borstkanker hebben. Ook na 3 jaar is vrijwel 100% van deze patiënten nog in leven. Voor stadium IV is ruim 70% van de patiënten na 1 jaar nog in leven en ruim 40% na 3 jaar. Sinds 1999 is de overleving van borstkanker licht verbeterd (bron: kanker.nl). Uw arts of verpleegkundig specialist kan u meer vertellen over uw persoonlijke situatie.
Meedoen aan wetenschappelijk onderzoek
Wetenschappelijk onderzoek is hard nodig om vroegtijdige opsporing, behandeling en het ziektebeloop van borstkanker te verbeteren. Regelmatig vragen we patiënten om mee te doen aan onderzoek, bijvoorbeeld naar nieuwe medicijnen of operatietechnieken. Uw arts of verpleegkundig specialist kan u hier meer over vertellen.
Ook na de behandeling kunt u op ons rekenen. U blijft bij ons onder controle. We houden goed in de gaten of de kanker niet terugkomt. Maar we kunnen u ook helpen bij het verwerken van alle emoties rondom uw ziekte.
Welke specifieke nazorg kunnen we bieden bij deze aandoening?
Na uw behandeling blijft u een bepaalde tijd onder controle van de mammapolikliniek. Deze vorm van controle wordt ‘follow-up’ genoemd. De duur van de periode en de vorm waarin deze controles plaats vinden, hangt af van de behandeling die u heeft gekregen en van een aantal andere factoren, zoals uw leeftijd.
De controlebezoeken zijn er op gericht terugkeer van de ziekte in de behandelde borst of de andere borst in een vroeg stadium op te sporen, en eventuele bijwerkingen van de behandeling vast te stellen en te behandelen. Alle klachten die u hebt kunt u tijdens een controlebezoek melden.
Meer informatie over deze controles vindt u in onze patiëntenfolder.
In de folder Leefstijladviezen leest u wat u zelf kunt doen.
Verpleegkundig specialisten
Bij vragen of klachten kunt u contact opnemen met een van de verpleegkundig specialisten. Als u na uw behandeling een vervolggesprek met de verpleegkundig specialist of uw arts wilt, dan kan dat. Maakt u daarvoor gerust een afspraak.
Maatschappelijk werk
Het krijgen van borstkanker en het ondergaan van een behandeling kunnen zeer ingrijpend zijn. De oncologisch maatschappelijk werkers van het LUMC kunnen u helpen zaken rondom de ziekte en behandeling te verwerken.
Lotgenoten
Contact met lotgenoten kan veel steun bieden. Op de website van Borstkankervereniging Nederland vindt u uitgebreide informatie over hoe u in contact kunt komen met andere borstkankerpatiënten. Mocht u vragen hebben dan kunt u dit bespreken met de verpleegkundig specialist.
Waar moet u op letten na uw behandeling?
Onze artsen en verpleegkundig specialisten vertellen u voor elke behandeling steeds uitgebreid wat u kunt verwachten en waar u op moet letten.
Contact bij problemen na uw behandeling
Heeft u vragen of klachten dan kunt u contact opnemen met uw verpleegkundig specialist via de mammapolikliniek: 071 526 35 23 of mammapoli@lumc.nl.
Behandelteam
Bij de diagnostiek en de behandeling van borstkanker is een groot aantal gespecialiseerde medewerkers van het LUMC betrokken. Zij vervullen allemaal hun eigen belangrijke rol in het multidisciplinaire team. Een aantal van deze mensen zult u daadwerkelijk ontmoeten, anderen vervullen hun cruciale rol achter de schermen.
Dr. J.R. Kroep
Internist-oncoloog
Dr. J.E.A. Portielje
Internist-oncoloog
Prof. Dr. J.A. van der Hage
Oncologisch chirurg
Dr. G.J. Liefers
Oncologisch chirurg
Drs. W.J. van der Made
Oncologisch chirurg
E.M.M. Krol-Warmerdam
Verpleegkundig specialist
L.A. van Beelen
Verpleegkundig specialist
M.M. de Bruin
Physician Assistant
Prof. dr. V.T.H.B.M. Smit
Patholoog
Dr. D. Cohen
Patholoog
Drs. E.M.C. Voormolen
Radioloog
Dr. M.N.J.M. Wasser
Radioloog
Dr. S. de Boer
Radiotherapeut-oncoloog
Dr. P.A.C. Bakker
Radiotherapeut-oncoloog
Dhr. J.J. den Haan Msc
Radiotherapeut-oncoloog
Drs. E.J.F. van Reij
Radiotherapeut-oncoloog
Contact
Wilt u meer weten of hebt u nog vragen? Neem dan contact met ons op of volg de links voor aanvullende informatie.
Patiëntportaal mijnLUMC
In het patiëntportaal mijnLUMC vindt u een duidelijk overzicht van uw behandelingen en hebt u inzicht in uw medische gegevens. Snel en veilig. Thuis, onderweg en in het ziekenhuis.
Patiënt verwijzen
Informatie voor artsen en instellingen die patiënten naar het LUMC willen verwijzen.
Contactgegevens voor patiënten
Secretariaat mammapoli: 071 - 526 35 23 of mammapoli@lumc.nl