Gamen tegen ademnood: slimme inhalators voor én door gebruikers

Astmapatiënten die medicatie nodig hebben, kunnen al langer een zogenaamde slimme inhalator gebruiken. Hoe slim is die inhalator volgens jou?

“Die inhalator heeft een sensor en houdt de inname van medicijnen bij. Hij is gekoppeld aan de smartphone van de patiënt. Tijd om medicijnen in te nemen? Dan krijgt de patiënt een berichtje. Vaak kan ook de huisarts de gegevens inzien, en zo makkelijker het gesprek aangaan over verkeerd medicijngebruik. Deze slimme inhalator klinkt heel tof, en dat is hij ook. Maar de inhalator houdt geen rekening met de oorzaken van verkeerd of onregelmatig gebruik.”

Welke struikelblokken heeft de astmapatiënt bij het gebruik van zijn inhalator?

“Er is niet één astmapatiënt. Er zijn zoveel redenen waarom mensen hun inhalator wel of niet gebruiken. De bestaande slimme inhalator is vooral geschikt voor mensen die hun medicijnen vergeten. Of die geïnteresseerd zijn in hun ziektebeloop, want je kunt in de app ook symptomen bijhouden. Maar veel astmapatiënten zijn om andere redenen niet medicatietrouw. Mensen weten bijvoorbeeld niet wat het verschil is tussen noodmedicatie en onderhoudsmedicatie. Of ze willen zich geen patiënt voelen. Of hebben andere dingen aan hun hoofd, zoals financiële stress.”

In een van je onderzoeksprojecten ontwikkelde jij een slimme inhalator die beter aansluit op behoeften van de patiënt.

“Als je wilt dat mensen zo’n slimme inhalator gebruiken, dan moet je ze betrekken bij het ontwerp. Daarom heb ik samen met astmapatiënten en designers van de TU Delft prototypes van een inhalator ontwikkeld. Voor het achterhalen van hun behoeften gebruikten we creatieve technieken uit de designwereld. Zoals een stripverhaal over een fictief persoon dat zijn medicijnen niet gebruikt. Aan de hand daarvan kun je patiënten vragen of zij zich hierin herkennen. Waarom wel of niet? Zo ontdekte ik bijvoorbeeld dat mensen vaak geen zin hebben in vragenlijstjes over hun klachten. En dat ze bij onderhoudsmedicatie de beloning missen, omdat die niet meteen effect heeft.”

Voor jongeren met astma maakte je ‘Ademgenoot’. Een game waarin gebruikers een beloning krijgen als ze hun slimme inhalator gebruiken.

“Ik weet inmiddels dat een slimme inhalator ook boeiend moet zijn, anders gebruiken veel astmapatiënten hem niet. Na een maand is het nieuwe eraf en hebben patiënten geen zin meer in vragenlijstjes. De game Ademgenoot is een manier om astmapatiënten te belonen voor medicatietrouw gedrag. In het spel zorgen ze voor het personage Brad. Als ze hun slimme inhalator trouw gebruiken, kan Brad bij een schat komen. Gebruiken ze de inhalator niet, dan valt hij uiteindelijk in het water. Hij komt in ademnood, net als de astmapatiënten die hun inhalator niet volgens voorschrift gebruiken. Het werkt echt. Na zes weken zijn patiënten meer gemotiveerd om hun inhalator te gebruiken.”

In je onderzoek heb je ook gekeken naar digitale gezondheidsvaardigheden van mensen met astma. Kun je dat uitleggen?

“In hoeverre kan iemand online informatie over gezondheid zoeken en begrijpen? Dat zijn digitale gezondheidsvaardigheden. De bestaande slimme inhalator is ontworpen voor hoogopgeleiden die over goede digitale gezondheidsvaardigheden beschikken. Terwijl alle astmapatiënten met de inhalator uit de voeten moeten kunnen. Dat gaat niet alleen over gebruiksvriendelijkheid. Sommige astmapatiënten zeiden bijvoorbeeld dat meer inzicht in hun ziekte helpt om de inhalator te gebruiken. Daarom heeft het prototype van de nieuwe inhalator een figuurtje. De gebruiker kan inzoomen op de longen van dat figuurtje en ziet met groen en rood hoe het staat met zijn medicijngebruik."

Deze maand verscheen jouw proefschrift ‘Bruggen bouwen voor betekenisvolle e-health’. Wat is jouw belangrijkste boodschap?

“Mijn proefschrift gaat over vijf onderzoeksprojecten, waarbij er drie zich concentreren op de astma-inhalator. De inhalator is hét praktijkvoorbeeld geworden van mijn onderzoek naar e-health. Daar ben ik blij mee, want astma is een veelvoorkomende ziekte in Nederland. Als astmapatiënten tijdig hun medicijnen innemen, voorkomt dat onnodige bezoeken aan de huisarts. Ik geloof erin dat e-health niet alleen de patiënt helpt, maar ook de zorg toegankelijk en betaalbaar kan houden. Maar dan moet het wel zinvolle e-health zijn die werkt. Dus betrek de patiënt, vooral mensen met weinig digitale gezondheidsvaardigheden.”