Nieuw zorgpad: levende donor levertransplantatie

Met een aanhoudende vraag naar donorlevers en steeds verder afnemende kwaliteit van postmortale organen blijft het Transplantatie Centrum zich ontwikkelen in nieuwe behandelingen met als doel meer leverpatiënten te helpen. De donatie bij leven van een nier is alom bekend, maar dat dit ook een goede behandeling biedt voor patiënten die wachten op een nieuwe lever is nog lang niet breed bekend. Daarom onderzoekt het transplantatieteam van het LUMC de mogelijkheid om ook levende donor levertransplantatie (LDLT) aan te bieden aan patiënten die wachten op een nieuwe lever.

Levende Donor Levertransplantatie

De lever is een bijzonder en belangrijk orgaan. Niet alleen zorgt de lever voor allerlei processen in het lichaam, zoals het maken van veel belangrijke eiwitten en het maken van gal en het reguleren van suiker-, stolling- en vitaminehuishouding. Een gezonde lever heeft ook de mogelijkheid om opnieuw aan te groeien als een deel is verwijderd en dat maakt de lever een geschikt orgaan om een deel van af te staan.
Een levende donor leverdonatie wordt op grote schaal uitgevoerd in Azië, maar op veel kleinere schaal in Europa en Noord-Amerika. Naast culturele en religieuze overwegingen is ons goed functionerende postmortale donatiesysteem een belangrijke reden. Echter, onder andere als gevolg van leefstijlkeuzes neemt de kwaliteit van de aangeboden organen af, terwijl de vraag naar levers toeneemt.

Het LUMC is één van de drie umc’s in Nederland waar levertransplantaties worden uitgevoerd. De uitbreiding van het transplantatieprogramma met donatie van een deel van de lever bij leven biedt een kansrijke ingreep voor leverpatiënten die hiermee niet langer afhankelijk zijn van de wachtlijst voor postmortale levertransplantatie.

Transplantatiechirurg en LDLT-Medical Project Lead Mijntje Nijboer heeft de afgelopen maanden samen met collega’s David Lam, Andre Baranski, Ian Alwayn en hepatologen Maarten Tushuizen en Bastian Ruijter gewerkt aan de implementatie van het Levende Donor Levertransplantatie-programma in het LUMC. Mijntje: “Waar in Europa vooral veel postmortale levertransplantaties worden uitgevoerd, zien we levertransplantatie met een deel van de lever van een gezonde donor als een kansrijke toevoeging om leverpatiënten een beter perspectief te bieden. Een gezonde donor, bijvoorbeeld een partner, familielid of een bekende van de patiënt, kan dan, na screening voor geschiktheid, een deel van de lever afstaan om de patiënt met een eindstadium leverziekte of een levertumor te kunnen transplanteren. Een andere belangrijke reden om het programma te starten is dat de patiënt niet meer afhankelijk is van een wachtlijst, waardoor de conditie van de ontvanger meestal beter is dan bij postmortale donatie. Ook is de kwaliteit van het orgaan vanwege de strenge selectiecriteria hoger en is het team van artsen optimaal voorbereid doordat er uitgebreide kennis is van het te doneren orgaan alsook van de ontvanger. Dit vermindert de kans op complicaties na levertransplantatie en verhoogt tevens de levenskwaliteit voor de patiënten.”

Zorgvuldigheid

Omdat een donatie bij leven niet zonder risico is, wordt het nieuwe zorgpad zorgvuldig voorbereid. Een risico-inventarisatie, de betrokkenheid van ervaren internationale LDLT-chirurgen bij het opleiden van het chirurgisch team, bezoeken aan hoog volume-centra wereldwijd en uiteraard het uitwerken van protocollen in multidisciplinaire teams bestaande uit chirurgen, hepatologen, anesthesisten, intensivisten, radiologen, verpleegkundigen, anesthesiemedewerkers en operatie- assistenten, vinden plaats om dit nieuwe zorgpad veilig te kunnen starten. Omdat het een ingreep betreft met gezonde donoren wordt er ook nauw samengewerkt met klinische psychologen/psychiaters en maatschappelijk werkers. Daarnaast zijn er zogenaamde Donor Advocaten benoemd die de belangen van de donor behartigen voorafgaand, tijdens en na donatie, zodat de donor alleen onder de juiste en strikte voorwaarden een deel van de lever kan worden afgestaan. Deze ‘advocaten’ zijn ervaren artsen die niet verbonden zijn aan het Transplantatie Centrum en die een onafhankelijk oordeel kunnen geven. “Het is van het allergrootste belang dat de selectie van donoren zorgvuldig gebeurt,” aldus Mijntje. “Zij staan tenslotte een deel van een gezond orgaan af met alle lichamelijke, maar ook psychische risico’s van dien.”

Patiëntenpopulatie

Leverarts Bastian Ruijter licht de keuzes voor de patiëntengroep toe: “Een levende donorlevertransplantatie biedt vooral meer perspectief voor patiënten met veel lijdenslast van hun leverziekte maar die niet hoog genoeg 'scoren’ op basis van bloedwaardes voor een hoge plek op de wachtlijst voor een postmortale donor. Ook een selecte groep patiënten met levertumoren komt in aanmerking voor deze procedure. Patiënten kunnen zo eerder worden geholpen en de operatie kan gepland worden in combinatie met voor- of nabehandelingen waardoor de kans op terugkeer van de tumor kleiner wordt. Tot nu toe is dat heel lastig, want je weet niet wanneer je een leveraanbod krijgt voor een patiënt op de wachtlijst.”

Ongelijkheid tegengaan

Maar, zo vult Mijntje aan: “Het LDLT-zorgpad zorgt ook voor meer gelijkheid bij de behandeling van vrouwen met ernstig leverlijden. Vrouwen komen minder vaak in aanmerking voor postmortale levertransplantatie vanwege hun lagere spiermassa en daardoor lagere MELD-score en vraag naar een kleinere lever. Vrouwen hebben 14,4% minder kans op een postmortale levertransplantatie. Ook de kans op overlijden in afwachting van een lever is in het nadeel van vrouwen. Die ligt namelijk 8,6% hoger. Met de donatie van een gezonde lever van een naaste brengen we deze ongelijkheid wat terug.”

Een lever doneren

Omdat de lever opnieuw aangroeit kan een gezonde donor een deel van de lever doneren. De rest van de lever van de donor groeit meestal weer aan naar de oorspronkelijke grootte. Ook bij de ontvanger van de lever zal de ontvangen donorlever weer groeien tot er genoeg is.  De leverfunctie bij de donor zal hetzelfde blijven als vóór de donatie.

Over het algemeen zijn het de directe naasten van een leverpatiënt die donatie overwegen. Om een deel van de lever te donoren hoeft er overigens geen bloedband te bestaan tussen donor en ontvanger. Wel moet de donor in goede conditie zijn om het risico op complicaties tot een absoluut minimum te beperken. Omdat de lever vooral op jongere leeftijd het best in staat is om aan te groeien, wordt een leeftijdsgrens voor donoren gehanteerd tot ongeveer 50 jaar. Ook de conditie van de lever is belangrijk, met name leververvetting, die vaak in combinatie met overgewicht bestaat, moet uitgesloten worden tijdens de beoordeling van de donor. Ernstig overgewicht beperkt daarom de mogelijkheden om te donoren, maar kan opnieuw overwogen worden na het volgen van een dieet. In alle gevallen geldt dat een potentiële donor een uitgebreide lichamelijke en geestelijke screening doorloopt alvorens er tot donatie kan worden overgegaan.

Kan ik leverdonor worden?

Als u bij leven wilt doneren moet voldaan worden aan een paar wettelijke voorwaarden.

• U ben 18 jaar of ouder en u bent in staat zelf een beslissing te nemen over donatie
• U neemt de beslissing vrijwillig; u krijgt er geen cadeaus of geld voor. Uw omgeving dwingt u ook niet om te doneren.

Voor donatie van een deel van uw lever is het daarbij belangrijk dat:

• Uw leeftijd minimaal 18 en maximaal rond de 50 jaar is
• U gezond genoeg bent en een goede lichamelijke conditie hebt
• U niet zwanger bent
• U niet wordt behandeld wordt voor een leveraandoening
• U geen ernstig overgewicht heeft

Tijdpad

Naar verwachting zal het Levende Donor Levertransplantatie zorgpad medio 2024 starten. Wilt u meer weten over het programma dan kunt u contact opnemen met de verpleegkundig specialist leverdonatie via (071) 529 86 02. Of u kunt mailen naar leverdonatie@lumc.nl.

LUMC Transplant Talks Magazine 2024: lees hier.