Orgaandonatie na overlijden

Wat doet een orgaandonatiecoördinator precies?

‘Als orgaandonatiecoördinator (ODC) ben je betrokken bij verschillende onderdelen van het donatieproces. Het start bij het moment waarop een arts wil overleggen over een patiënt die gaat komen te overlijden en mogelijk geschikt is als orgaan donor. Telefonisch voer je overleg over de medische geschiktheid en over het gesprek die de arts moet gaan voeren met de betrokken familie of naasten. Hier kun je als ODC-advies en informatie geven over bijvoorbeeld het tijdspad en juridische kaders.

Wanneer er een donatieprocedure kan worden gestart, ga je naar het desbetreffende (donatie) ziekenhuis toe. Er worden aanvullende onderzoeken verricht bij de donor om te onderzoeken of de organen geschikt zijn voor donatie. Als ODC breng je de voorgeschiedenis, leefstijl en huidige situatie van de donor in kaart net als de te verrichten onderzoeken. Deze informatie is nodig zodat de specialisten die het orgaanaanbod krijgen, kunnen beoordelen of ze het orgaan kunnen accepteren voor hun ontvanger.

Een hele belangrijke taak van de ODC is de begeleiding van de familie of naasten. Hierbij ligt de focus op het uitleggen, informatie geven en op de hoogte houden van de voortgang van de donatieprocedure. Speciale aandacht hebben we hierbij voor specifieke wensen omtrent het afscheid nemen van hun dierbare.

Een volgend onderdeel van de procedure is de operatie waarbij de organen worden uitgenomen voor donatie. Als ODC heb je een functie als aanspreekpunt voor de verschillende teams die aanwezig zijn tijdens de operatie. Je assisteert de chirurgen bij de perfusie van de buikorganen en bij het verpakken van deze organen. Ook draag je zorg voor de logistieke afhandeling en houd je hierover contact met de ontvangende centra. Ook in dit deel van de donatieprocedure is het contact met de familie of naasten van belang. Na de operatie spreek je met hen over het verloop van de operatie en na zes tot acht weken nemen wij opnieuw contact met hen op voor een nagesprek. Een laatste aspect van het werk van een ODC is het begeleiden van Nederlandse thoracale teams bij de uitname van hart of longen in een ander donorziekenhuis, eventueel in het buitenland. Hierbij draag je zorg voor het logistieke proces, de perfusie en het verpakken van het betreffende orgaan.’

Hoe gaat een orgaandonatie in zijn werk?

‘Wanneer er een patiënt binnen het ziekenhuis komt te overlijden, is er om donatie mogelijk te maken een opname op de Intensive Care nodig. Gedurende het donatieproces is er sprake van een screenings fase, allocatiefase en uitname-fase. Ook kan er na orgaandonatie nog sprake zijn van weefseldonatie wat aanvullend nog op de operatiekamer of in het mortuarium kan worden uitgenomen.’

Dat klinkt als een lang proces?

‘Het gehele proces kan wel twaalf tot vierentwintig uur in beslag nemen, maar als de situatie dit niet toe laat, kan het ook versneld worden uitgevoerd. Hierbij kunnen dan mogelijk niet alle organen worden gedoneerd. Het is van groot belang om dit met de betrokken familie of naasten duidelijk te bespreken. Mijn ervaring is dat er door hen goed wordt begrepen waarom deze tijd nodig is en dat het vervullen van de laatste wens, donatie, van hun dierbare hierin het belangrijkste is.’

Hoe ziet het lichaam er na de operatie uit bij orgaandonatie?

‘Als er organen zijn gedoneerd, is er een snede gemaakt om deze uit te nemen van de hals tot aan het schaambot. Deze wordt door de chirurg onderhuids gehecht en verbonden. We horen van familie wel eens terug dat hun geliefde er bleker uitziet na de orgaandonatie dan je na overlijden zou verwachten. Mogelijk is dit als gevolg van het spoelen van de organen voor uitname.’

Geldt dat ook wanneer iemand bij voorbeeld zijn huid of ogen doneert?

‘Wanneer er ook weefsels worden gedoneerd zoals huid en oogweefsel kan dit meer gevolgen hebben voor het uiterlijk van de patiënt die heeft gedoneerd. Na het uitnemen van oogweefsel worden er protheses teruggeplaatst en eventuele verkleuring kan door de uitvaartverzorging worden gecamoufleerd. Na huiddonatie wordt er naast het bedekken van de delen waar de huid is afgenomen een overall aangetrokken. Dit kan gevolgen hebben als de familie de wens heeft hun dierbare nog te wassen of te kleden.’

Luister ook naar het verhaal van Mijntje Nijboer Uitnamechirurg in de serie Orgaandonatie van de NTS.

Contact met de nabestaanden

Zes tot acht weken na de donatie hoort de ODC van de arts of verpleegkundige uit het transplantatieziekenhuis of de transplantaties geslaagd zijn. Het is heel waardevol dat deze informatie gedeeld mag worden met de nabestaanden van de donor. Dit gebeurt telefonisch, met een brief en soms met een huisbezoek. De familie wordt namens de ontvangers bedankt voor hun moed, waardoor soms wel zeven mensen zijn geholpen.

In de video 'Beste donor, bedankt' vertelt patiënt Jan Mul waarom hij besloot om een dankbrief te schrijven.

'Donatie is een gift'

Neurloog-intensivist Jacinta Maas voert in het LUMC Transplantatie Centrum regelmatig donatieprocedures uit. Een interview met haar over haar werk leest u in het artikel van het Nabestaanden Contact.

Donorwet

Sinds 1 juli 2020 heeft Nederland een nieuwe donorwet. Iedereen vanaf 18 jaar komt in het Donorregister. Dit betekent dat organen en weefsels na overlijden naar iemand anders kunnen gaan. Als u zelf geen keuze maakt komt u automatisch met geen bezwaar in het donorregister te staan. Het beste is daarom om zelf een keuze in te vullen. Wat die keuze ook is. Voor sommige mensen is het lastig om na te denken over de dood. Het kan helpen om de verhalen van mensen die al een keuze maakten te lezen. U kunt uw keuze op ieder moment invullen of veranderen op www.donorregister.nl. hier vindt u ook een keuze hulp met daarin verhalen van anderen.

Hoe kijk je tegen de vernieuwde donorwet aan?

‘Ik vind het vooral van belang dat mensen erover na hebben gedacht. Op een moment dat je dierbare komt te overlijden, is de situatie zo heftig dat het dan soms een te grote belasting voor de familie is om over de wens tot doneren na te moeten denken. Als dit eerder al is besproken, is het duidelijk. Ik hoop dan ook dat iedereen die de brief ten aanzien van de ‘Geen Bezwaar-registratie’ heeft of gaat ontvangen dit aangrijpt erover na te denken en de registratie eventueel hierop aanpast.’

Je maakt het donatieproces van dichtbij mee. Wat deed je besluiten om wel of niet donor te worden?

‘Ook voordat ik startte als ODC stond ik als donor geregistreerd. Een ander helpen met zoiets kostbaars als je er zelf niets meer aan hebt, vind ik belangrijk. Het hele donatieproces wordt met grote zorg en aandacht voor de familie en naasten uitgevoerd en dat is van het grootste belang!’

Meer informatie over de nieuwe donorwet vindt u op de website van de Rijksoverheid.

Tevens vindt u hier de veel gestelde vragen over orgaan- en weefseldonatie.