Ziekte van Graves (primaire hyperthyreoïdie)
Deze informatie is opgesteld door de afdeling(en) Endocrinologie.
Wat is Ziekte van Graves (primaire hyperthyreoïdie)?
De ziekte van Graves is een ziekte van de schildklier, waarbij ons eigen afweersysteem antilichamen maakt die schildkliercellen stimuleren waardoor een te snel werkende schildklier ontstaat.
Wat is de schildklier en hoe werkt deze?
De schildklier ligt aan de voorzijde van de hals net onder de adamsappel. De schildklier maakt de schildklierhormonen T4 (thyroxine) en in mindere mate ook T3 (tri-jodothyronine), die in de bloedbaan uitgescheiden worden. Hoeveel schildklierhormoon er geproduceerd moet worden, regelt de schildklier in nauwe samenspraak met de hypofyse, een klein hormoonproducerend orgaan in de hersenen. Als de schildklier te veel schildklierhormoon maakt, reageert de hypofyse hierop met een verlaging van de afgifte van TSH (thyreoid/schildklier stimulerend hormoon).
Schildklierhormoon oefent zijn werking uit op alle lichaamscellen en heeft met name effecten op de stofwisseling en op het hartritme. Tijdens de zwangerschap is schildklierhormoon onder andere van belang voor de hersenontwikkeling van het kind.
Verschijnselen
Klachten die kunnen ontstaan als gevolg van de verhoogde hoeveelheid schildklierhormoon in het bloed zijn vermoeidheid, afvallen, hartkloppingen, nervositeit en prikkelbaarheid, warmte-intolerantie, overmatig zweten, diarree, menstruatiestoornissen, spierzwakte en/of gewrichtsklachten. De hoeveelheid klachten is onder andere afhankelijk van hoeveelheid overproductie van schildklierhormoon. Verder kunnen er lokale klachten ontstaan door vergroting van de schildklier (struma). Ook kunnen er, als gevolg van ontsteking van de ogen, oogklachten optreden. Typische klachten hierbij zijn het gevoel dat er zand in de ogen zit, zonlichtovergevoeligheid, zwelling van oogleden, tranen, roodheid, pijn, dubbelzien, en soms uitpuilen van de ogen.
Oorzaak
De oorzaak is een autoimmuunziekte, dat wil zeggen een aandoening, waarbij ons eigen afweersysteem schildklierstimulerende antilichamen (TSI, thyreoid stimulerende immuunglobulines) maakt, waardoor de schildklier te snel gaat werken. Deze antilichamen geven bij ongeveer 10% van de patiënten ook een ontstekingsreactie van de ogen. Patiënten die roken lopen een verhoogd risico op oogklachten. Waarom ons lichaam deze antistoffen maakt is niet duidelijk. Het is wel bekend dat het vaker voorkomt bij mensen met een bepaalde erfelijke aanleg en met andere autoimmuunziekten in de familie. De ziekte van Graves is een veel voorkomende ziekte, die vooral bij volwassen vrouwen voorkomt.
Hoe wordt de ziekte van Graves gediagnostiseerd?
Naar aanleiding van uw klachten en de bevindingen bij lichamelijk onderzoek zal er bij de arts een verdenking ontstaan op de ziekte van Graves. Aanvullend bloedonderzoek (bepaling van de schildklierfunctie (vrijT4, TSH), en antilichamen tegen de schildklier, (anti-TPO en TSH-receptorantistoffen)), zal de diagnose verwerpen dan wel bevestigen. Verder zal de arts soms een schildklierscan (dit is een scan waarbij een geringe, veilige hoeveelheid van een radioactieve stof wordt toegediend om de schildklier af te beelden) laten maken om andere oorzaken van een te snel werkende schildklier uit te sluiten en de diagnose "ziekte van Graves" te bevestigen.
Welke behandelingen zijn er mogelijk?
Hoe wordt de ziekte van Graves behandeld?
De behandeling van de hyperthyreoïdie bij de ziekte van Graves kan door middel van medicijnen, door middel van radioactief jodium, en door middel van een operatie. In het algemeen heeft een behandeling met medicijnen de voorkeur. Redenen om te kiezen voor radioactief jodium of chirurgie kunnen zijn dat er sprake is van een zwangerschapswens, dat iemand allergisch is voor de medicijnen, of dat de ziekte terugkomt na het staken van de medicijnen.
Patiënten met de ziekte van Graves worden over het algemeen gedurende 12-18 maanden behandeld met medicijnen. Na deze periode wordt gekeken of de medicijnen gestopt kunnen worden zonder dat de ziekte terugkomt. Alleen in geval van bijkomende oogziekte (zie onder) wordt langer doorgegaan met de medicijnen.
Behandeling van de oogziekte van Graves vindt plaats door de oogarts. Bij geringe oogziekte zal in het algemeen volstaan worden met het voorschrijven van oogdruppels en oogzalf en bij daglicht een zonnebril te dragen. Bij ernstigere oogziekte zal de behandeling bestaan uit behandeling met medicijnen, bestraling of een operatie. Uw oogarts zal u hierover nader inlichten.
Hoe kunt u zich op de behandeling voorbereiden?
Stoppen met roken
Als u rookt, is het zeer belangrijk hiermee te stoppen, daar dit de kans op de oogziekte verhoogt en bestaande oogziekte vaak heviger doet verlopen.
Ziekte van Graves en zwangerschap(swens)
Als u de ziekte van Graves heeft en zwanger wilt worden, bespreek dit dan ruim tevoren met uw arts, zodat die samen met u de meest geschikte therapie kan kiezen. Bent u reeds afdoende behandeld voor de ziekte van Graves in het verleden, en wilt u zwanger worden of bent u reeds zwanger, laat dan bij voorkeur tevoren of meteen als u weet dat u zwanger bent, de schildklierfunctie en TSH-receptorantistoffen bepalen. Antistoffen kunnen namelijk ook als u afdoende behandeld bent in het bloed aanwezig blijven, en kunnen eventueel effecten uitoefenen op de schildklier van het ongeboren kind.
Wat is de prognose?
De kans dat de ziekte van Graves na het stoppen van de medicijnen genezen is bedraagt ongeveer 50-60%, de kans op het terugkomen van de ziekte ongeveer 40-50%. Als de ziekte van Graves terugkomt kan alsnog gekozen worden voor een behandeling met radioactief jodium of chirurgie.
Wat zijn de risico's, bijwerkingen of complicaties?
Wanneer er wordt gekozen om te behandelen met medicijnen, wordt in het algemeen gekozen voor strumazol (thiamazol). Belangrijkste mogelijke bijwerkingen van dit medicijn zijn huiduitslag, leverfunctiestoornissen, en in zeldzame gevallen kan een 'agranulocytose' optreden. Dit is een zeer zeldzame, maar ernstige bijwerking waarbij de afweercellen in het bloed plots kunnen verdwijnen. Om deze reden wordt patiënten die strumazol gebruiken altijd aangeraden om bij koorts en keelpijn bloedonderzoek te laten verrichten. Een andere zeer zeldzame bijwerking is een ontsteking aan de alvleesklier. Patiënten wordt geadviseerd bij hevige buikpijn, boven in de buik, al dan niet in combinatie met klachten van misselijkheid/braken en/of koorts, contact op te nemen met de behandelaar.
Links
Patiëntenbelangenvereniging:
http://www.schildklier.nl/