Alvleesklier, bètacellen en regeneratieve geneeskunde

De alvleesklier heeft verschillende functies: produceren van enzymen voor het verteren van voedsel in de darmen en het produceren van verschillende hormonen. Een van die hormonen is insuline: het hormoon dat helpt de bloedsuikerspiegel stabiel te houden. In Nederland hebben ongeveer 100.000 mensen diabetes type 1. De bètacellen in de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier maken bij hen geen of nauwelijks insuline meer. Daarom moeten zij zichzelf meerdere keren per dag insuline toedienen via injecties of een pompje dragen. Wanneer de suikerspiegel langdurig niet goed is gereguleerd kunnen complicaties als hart-, oog en nieraandoeningen ontstaan.

Binnen het LUMC behandelen we sinds 1984 een kleine groep patiënten met diabetes type 1 momenteel met insulineproducerende cellen middels een alvleeskliertransplantatie (sinds 1984). Daarnaast zijn we het enige UMC in Nederland dat zogeheten eilandjes van Langerhanstransplantaties uitvoert (sinds 2007). Om het succes van de transplantatie van eilandjes van Langerhans te vergroten, hebben we recent een geautomatiseerde methode ontwikkeld om die eilandjes te isoleren uit een donoralvleesklier. Deze methode is sneller en preciezer en zou tot meer werkende eilandjes moeten leiden. Hierdoor kunnen we vaker mensen behandelen.

Momenteel worden de eilandjes van Langerhans in de lever getransplanteerd, maar dit is waarschijnlijk niet de meest optimale plek en patiënten moeten levenslang afstotingsremmende medicatie nemen. We ontwikkelen nu een zakje dat de cellen op hun plaats houdt en afschermt van het afweersysteem, zodat we zonder noodzaak voor deze medicatie kunnen transplanteren. Dit doen we in het samenwerkingsverband Regenerative Medicine crossing borders (RegMed XB). We hopen binnen vijf jaar de eerste testen in de mens te kunnen doen.

Ons uiteindelijke doel is om in de toekomst grote groepen patiënten met diabetes type 1 van hun diabetes af te helpen. Dit kan alleen door een nieuwe bron van insulineproducerende cellen te vinden, omdat er een tekort aan donororganen is. Hiervoor richten we ons met name op zogenamde pluripotente stamcellen (zoals embryonale (ESCs) of geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPSCs)). Die cellen willen we in het laboratorium veranderen in insulineproducerende cellen waarmee patiënten in de toekomst behandeld kunnen worden.

Dit onderzoek wordt ondersteund door Stichting Diabetes Onderzoek Nederland, Diabetesfonds, Juvenile Diabetes Research Foundation (JDRF), Stichting Tjanka, Health Holland, Bontius Stichting en reNEW.