Onderzoekers gaan nieuwe orgaan- en ziektemodellen ontwikkelen met behulp van menselijke stamcellen

Onder leiding van hoofdonderzoeker Christine Mummery van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en Janny van den Eijnden-van Raaij (managing director hDMT), heeft het hDMT-samenwerkingsverband een subsidie van bijna 13,5 miljoen euro gekregen uit de Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Met het geld wordt onder de naam hDMT INFRA StemCells een state-of-the-art landelijke infrastructuur opgezet. Binnen deze infrastructuur kunnen onderzoekers uit heel Nederland (en daarbuiten) hulp krijgen bij het opzetten en uitvoeren van hun op stamcellen gebaseerde onderzoek.

Menselijke stamcellen combineren in één ziektemodel

Momenteel bestaan er twee typen menselijke stamcellen: adult stem cells (ASC’s) en human-induced pluripotent stem cells (hiPSCs). Beide typen hebben zowel sterktes als tekortkomingen. De zwaktes kunnen volgens de onderzoekers worden verholpen door beide stamceltypen met elkaar te combineren. “Dit maakt het mogelijk om nieuwe en betere orgaan- en ziektemodellen te ontwikkelen, die de pathologie en fysiologie van het menselijk lichaam nauwkeurig kunnen nabootsen” aldus hoofdonderzoeker Mummery.

Toegankelijke stamcelinfrastructuur

Dankzij de NWO-bijdrage en de samenwerking tussen de UMC’s en hDMT is het voor het eerst mogelijk om hiPSCs en ASC’s op grote schaal in één enkel ziektemodel te combineren, zonder immuunbarrières. Volgens Van den Eijnden-van Raaij moet hDMT INFRA StemCells als nationale infrastructuur onderzoekers gaan helpen de combinatie van deze twee stamceltypen mogelijk te maken. “Het bijzondere van de infrastructuur, die gecoördineerd wordt door hDMT, is dat deze de hiervoor noodzakelijke expertise en (stamcel)faciliteiten van de deelnemende organisaties breed beschikbaar maakt voor gebruikers van zowel universiteiten als industrie”.

Joost Gribnau (Erasmus MC): “Eén van de hoofddoelen van hDMT INFRA StemCells is om door standaardisatie met behulp van robotica en automatisering de betrouwbaarheid van stamcelmodellen nog verder te verhogen. Daarnaast zal er ook voorzien worden in (hands-on) trainingen voor verschillende doelgroepen”.

Gepersonaliseerde ziektebehandelingen

Met de opgedane kennis uit de orgaan- en ziektemodellen kunnen wetenschappers in de toekomst onder andere nieuwe geneesmiddelen testen en ontwikkelen. Ook kunnen de modellen bijdragen aan ontwikkelingen op het gebied van (gepersonaliseerde) ziektebehandelingen. Daarbij is meer kennis over de werking van mechanismen in het menselijk lichaam belangrijk. In plaats van het behandelen van symptomen, kunnen met die informatie onderliggende oorzaken bij ziekten juist gerichter worden aangepakt.

Hoogleraar Jeffrey Beekman (UMC Utrecht): “Deze nieuwe infrastructuur maakt het mogelijk om veel efficiënter te zoeken naar medicijnen die aangrijpen op de onderliggende oorzaken van ziekten, maar maakt het ook mogelijk om te testen bij wie zulke medicijnen wel of niet werken nog voordat iemand wordt behandeld.”

Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur

In totaal ontvangen negen projecten 140 miljoen euro van NWO om grootschalige wetenschappelijke infrastructuur op te zetten of te verbeteren. Naast bovenstaand onderzoek is het LUMC als samenwerkingspartner bij nog twee andere projecten betrokken die een grote NWO-subsidie hebben gekregen. 

Gezamenlijke aanpak microscopie-onderzoek helpt om ziektes te bestrijden
Alle Nederlandse UMC’s, universiteiten en een aantal kennisinstituten, gaan de microscopie in Nederland naar een hoger niveau tillen. De samenwerking NL-BioImaging ontvangt daarvoor 25 miljoen euro, waarvan 15 miljoen van NWO. Onderlinge uitwisseling van gegevens en gezamenlijk invoeren van nieuwe technologieën zoals artificiële intelligentie (AI) biedt wetenschappers de mogelijkheid om baanbrekend fundamenteel onderzoek te doen. Vanuit het LUMC is Lennard Voortman bij het project betrokken. 

Sterkste MRI-scanner ter wereld wordt gebouwd in Nederland
Een consortium van zeven partners, aangevoerd door het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour van de Radboud Universiteit ontvangt een Roadmap-subsidie van 19 miljoen euro van NWO. Hiermee wordt in Nijmegen de eerste MRI-scanner ter wereld gebouwd met een magneetsterkte van 14 tesla, die geschikt is voor onderzoek met mensen. Vanuit het LUMC is Andrew Webb betrokken bij het onderzoek.