Topprestaties van teams op de OK: wat maakt een zorgprofessional veerkrachtig?

Een interdisciplinair onderzoeksteam bestaande uit onderzoekers van de Universiteit Leiden en het LUMC, heeft een subsidie van ZonMw gekregen om onderzoek te doen naar leiderschap, veerkracht en zelfregulatie op een OK. Het team bestaat uit Eduard Schmidt (universitair docent Instituut Bestuurskunde), Yannick Balk (sportpsycholoog bij de Universiteit van Amsterdam), Marieke Adriaanse (hoogleraar LUMC) en Jaap Hamming (chirurg en hoogleraar LUMC). Schmidt en Balk gaan het onderzoek praktisch uitvoeren: te beginnen door zelf aanwezig te zijn tijdens operaties in het LUMC.

In stressvolle situaties nog steeds goed presteren

Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar samenwerking op een OK. Daar gaat dit multidisciplinaire team verandering in brengen. Schmidt: “Medisch onderzoek gaat vaak over klinisch gerelateerde zaken, maar wij willen juist kijken naar hoe mensen met elkaar omgaan. Hoe zorgen teams dat ze iedere keer die topprestatie leveren? Hoe vinden ze kracht om bij tegenvallers op te veren en door te gaan? Hoe reageer je als er iets onverwachts gebeurt tijdens een operatie? Bijvoorbeeld als een patiënt een bloeding krijgt? Wat doe je dan en hoe reageert het team?”

Observaties op de operatiekamer zelf

Voor hun onderzoek hijsen Schmidt en Balk zich in OK-pakken en observeren ze vanuit de operatiekamer. Schmidt: “Tijdens die observaties kijken we naar verschillende dingen. Hoe communiceren mensen met elkaar? Op welke manier wordt gediscussieerd of tegenspraak gegeven? Wat ook interessant is om te kijken of en wie bij twijfel zich durft uit te spreken. Ik denk dat de beste manier om dit te onderzoeken is om er echt bij te zijn. We combineren het observeren van operaties met het afnemen van interviews. Daarbij richten we ons op alle zorgprofessionals; de chirurgen, maar ook op de operatieassistenten, anesthesiologen en chirurgen in opleiding om ieders perspectief aan bod te laten komen.”

Wenselijk gedrag van de chirurg

In het LUMC is enthousiast gereageerd op dit onderzoek. “Wij zijn reuze benieuwd naar de resultaten van dit onderzoek en werken dan ook graag mee”, vertelt Jaap Hamming, hoofd van de afdeling Heelkunde. “We willen begrijpen waarom het bijna altijd goed gaat in zo’n hoog risico omgeving. Wat hebben zorgverleners nodig om hun werk zo goed mogelijk uit te voeren. Daar kunnen wij veel van leren.”

De veranderingen in de maatschappij raken ook de operatiekamer. Natuurlijk is de chirurg nog steeds primair verantwoordelijk voor de operatie, maar de inbreng van het hele team speelt een steeds grotere rol. Balk: “Het team moet zich op z’n gemak voelen om een topprestatie te kunnen leveren. We hebben allemaal wel vooroordelen over hoe een chirurg zich gedraagt: direct, bovenaan de hiërarchie en dominant, maar is dat nog wel zo? Het is heel goed om met elkaar na te denken welk gedrag van de chirurg en de andere teamleden wenselijk is om optimaal te presteren.”

De onderzoekers hopen dat er over een jaar een blauwdruk ligt waarmee al in de zorgopleidingen gekeken kan worden naar welke gedragingen bijdragen aan veerkracht van zorgprofessionals. Schmidt: “Hoe mooi zou het zijn als je ervoor kan zorgen dat mensen als het spannend wordt, niet terugschieten in directief en defensief gedrag. Kennis delen en kleine veranderingen voorstellen, zoals bepaalde routines doorbreken of bepaalde gewoontes aanleren lijkt ons veel efficiënter dan iedereen op leiderschapstraining sturen.”