Tien miljoen euro om reuma de wereld uit te helpen

 “Als de fabriekjes die deze antistoffen maken geremd worden, verwachten we dat reuma voorkomen kan worden”, zegt hoogleraar Reumatologie Tom Huizinga.

Reumatoïde artritis is een chronische ontsteking van de gewrichten. Het is een auto-immuunziekte, wat inhoudt dat het afweersysteem, de afweercellen en antistoffen, zich tegen het eigen lichaam keert. “We hebben eerder ontdekt dat de antistoffen die een rol spelen bij reuma, groter zijn”, vertelt Huizinga. “Dit komt door een suikergroep die op het antistof geplakt is. Ook zagen we dat mensen die deze versuikerde antistoffen aanmaken, later allemaal reuma krijgen.” Een cruciaal kenmerk van de ontwikkeling van reuma dus. 

Ontspoorde cellen

Niet alleen deze antistoffen, maar ook de fabriekjes die deze stoffen maken, de B-cellen, worden beïnvloed door deze extra suikergroep. “We zien dat de B-cellen, nadat er een suikergroep bindt, extra actief worden en een beetje ontsporen”, zegt hoogleraar Experimentele Reumatologie René Toes. Met deze subsidie willen de onderzoekers erachter komen hoe de suikergroep aan B-cellen bindt, en dus hoe deze cellen van slag raken. “Als we dat weten, kunnen we de binding van de suikergroep aan de B-cel blokkeren, en zo reuma op een gerichte manier behandelen, of zelfs voorkomen.”

Klinkt misschien simpel, maar er komt ontzettend veel expertise bij kijken. En dan niet alleen over de ziekte zelf en de immunologie erachter, maar ook over de functie en structuur van suikergroepen. Daarom is hoogleraar Proteomics en Glycomics, Manfred Wuhrer, nauw betrokken. Hij heeft onder andere met geavanceerde technieken die moleculen kunnen identificeren, ontdekt dat de reuma-antistoffen groter zijn. “De verbinding tussen de kliniek, het laboratorium en techniek vormt de basis van dit project. Het is de kracht achter onze eerdere successen en het is uniek dat deze expertises onder een dak te vinden zijn”, zegt Wuhrer.

Reuma uitstellen

LUMC-onderzoekers, die eerder met steun van ReumaNederland een studie deden, schreven dit jaar in The Lancet dat reuma kan worden uitgesteld als patiënten worden behandeld vóórdat ze reuma krijgen. “Dit geeft ons hoop”, zegt Huizinga. “Het levert namelijk bewijs dat we reumapatiënten kunnen vangen voordat ze reuma ontwikkelen, en dat is precies de groep die wij willen gaan behandelen”, zegt Huizinga. “Er is dus al een klinische infrastructuur aanwezig om onze strategie op patiënten te testen.” 

Volksziekte

Zo’n 270.000 mensen in Nederland lijden aan reumatoïde artritis. De eerste symptomen beginnen vaak rond het 50ste levensjaar en zijn zeer invaliderend. Door de pijn en stijfheid in gewrichten kunnen mensen vaak niet meer werken. “We worden steeds beter in het behandelen van reuma, bijvoorbeeld met medicatie gericht tegen ontstekingshormonen”, zegt Toes. “Dat werkt goed, maar is duur. Als we reuma kunnen voorkomen, besparen we dus niet alleen veel leed, maar ook veel geld.” 

De onderzoekers benadrukken continu dat dit absoluut geen dagdromerij is. “We werken hier al zo’n 20 jaar aan, en denken echt dat dit kan werken. Het is ontzettend mooi dat de ERC dit ook inziet. Met deze grote subsidie verwachten we ver te komen”, zegt Huizinga. “Om uiteindelijk een gerichte therapie te maken voor deze volksziekte”, besluit Toes. 

ReumaNederland

Corné Baatenburg de Jong, adjunct-directeur ReumaNederland: “Het is mooi dat onze financieringsmogelijkheden het onderzoek hier hebben gebracht en dat een ERC kon worden aangevraagd. Op naar de volgende fase. Vroegdiagnostiek en vroege behandeling zijn een van onze belangrijke thema’s. Mensen met beginnende (reuma)klachten moeten zo snel mogelijk een goede diagnose en de juiste zorg krijgen. Zodat ze weten waar ze aan toe zijn en onnodige gezondheidsschade kan worden voorkomen. Of nog mooier: zodat de ziekte zich niet ontwikkelt en misschien zelfs kan worden voorkomen.”

ERC Synergy

De ERC Synergy Grants zijn bedoeld voor gedurfde wetenschappelijke uitdagingen, en alleen baanbrekende onderzoeksvoorstellen komen in aanmerking. Het projectteam, geleid vanuit het LUMC, bestaat uit vier onderzoekers, waaronder Huizinga en Wuhrer, die elk 2,5 miljoen euro ontvangen. De Leidse onderzoekers werken samen met Salome Pinho uit Portugal en Gordan Lauc uit Kroatië.