Bomenkompas
Klimaatverandering vraagt om een toename van groene aanplant in onze steden. Er zullen in de toekomst dus meer bomen aangeplant worden en mogelijk door de klimaatverandering ook andere soorten bomen.
Voor iedereen die bomen plant
Om hooikoortsklachten in de toekomst te beperken, is het belangrijk om rekening te houden met de allergeniciteit van het pollen van deze nieuwe aanplant. Het Bomenkompas is voor particulieren als voor professionals, die één of meerdere bomen planten. In onderstaande lijst is van de meest voorkomende bomen in Nederland te zien hoe allergeen ze kunnen zijn.
Voor de indeling in allergeniciteit van het boompollen wordt uitgegaan van de klachten die meerdere mensen kunnen ervaren wanneer het pollen in de lucht aanwezig is. Er kunnen echter individuele gevallen voorkomen waarbij pollen, die dat in deze tabel als zwak of matig allergeen zijn is ingedeeld, toch tot hooikoortsklachten kunnen leiden
Zie hieronder het bomenkompas op allergeniciteit. Klik hier voor de brochure.
Wat zien we in het bomenkompas?
In de tabel zijn de boomsoorten aangegeven met de Latijnse en de Nederlandse naam. In de kolom - allergeniciteit in NL - wordt de allergeniciteit van het boompollen in Nederland aangeduid in 5 klassen. De indeling in allergeniciteit is gemaakt op grond van (1) wat bekend is in de Nederlandse en internationale literatuur (2) de hoeveelheid pollen dat van die soort in Nederland geproduceerd wordt en (3) de gevoeligheid voor de verschillende boompollensoorten in een patiëntengroep.
Gebieden met beschreven allergeniciteits risico
De bomen, ingedeeld als zwak allergeen geven momenteel nog weinig overlast aan hooikoortspatiënten. Van deze boomsoorten is in de literatuur beschreven dat ze in veelal zuidelijke - gebieden (zie ook de kolom ‘Gebieden met beschreven allergeniciteitsrisico’), allergene klachten kunnen veroorzaken, terwijl ze dat in Nederland (nog) niet doen. Door de klimaatverandering kunnen deze bomen mogelijk in de toekomst grotere hoeveelheden pollen gaan produceren in Nederland. Deze grotere hoeveelheden kunnen mogelijk wel tot klachten gaan leiden. Grote aantallen bij elkaar van deze soorten kunnen beter vermeden worden.
Vrouwelijke soorten bekend
In de kolom met 'Vrouwelijke soorten bekend' wordt met een donkerbruine kleur aangegeven of er van de soort niet allergene, vrouwelijke varianten bekend zijn. Bij sommige boomsoorten komen de vrouwelijke en mannelijke bloemen niet op dezelfde boom voor, maar op aparte individuen. Deze soorten hebben dus gescheiden mannelijke en vrouwelijke bomen (tweehuizige soorten). De vrouwelijke bomen geven geen (allergeen) pollen af aan de lucht, maar sommige soorten kunnen wel overlast-gevende vruchten produceren.
&w=710&h=710)
&w=710&h=710)
Hoe is dit bomenkompas tot stand gekomen?
Er is eerst een lijst samengesteld van de meest voorkomende bomen in Nederland. De classificatie is gebaseerd op de huidige wetenschappelijke kennis die wereldwijd beschikbaar is. Daarnaast speelt de hoeveelheid pollen dat de verschillende boomsoorten produceren een rol bij de overlast die de soort kan geven. Tot slot is de gevoeligheid voor verschillende boompollensoorten in een patiëntengroep geanalyseerd en meegewogen. Op grond van deze 3 factoren is een indeling in 5 klassen van allergeniciteit van het pollen gemaakt.
Waarom een bomenkompas voor allergeniciteit?
Klimaatverandering vraagt om een toename van groene aanplant in onze steden. Er zullen in de toekomst dus meer bomen aangeplant worden en mogelijk door de klimaatverandering ook andere soorten bomen. Om hooikoortsklachten in de toekomst te beperken, is het belangrijk om rekening te houden met de allergeniciteit van het pollen van deze nieuwe aanplant.
Doel van het Bomenkompas
Het volledig voorkomen van allergeen pollen in de lucht is niet mogelijk. Veel bomen en planten zijn afhankelijk van windbestuiving, waarbij het pollen in grote hoeveelheden aan de lucht wordt afgegeven. Dit is het pollen waarmee we veelvuldig in aanraking komen en waar mensen, die er gevoelig voor zijn, hooikoortsklachten van krijgen.
Het beperken van allergeen pollen
Het beperken van allergeen pollen in de lucht kan wel. Het begint bij de besluitvorming van de aanplant van nieuwe bomen. Het bomenkompas toont voor het pollen van de meest voorkomende bomen in Nederland de mate van allergeniciteit. Goede overweging van de aanplant van bomen die wel of geen allergeen pollen produceren kan de luchtkwaliteit in de toekomst bevorderen. Kies bijvoorbeeld voor niet allergene bomen op plaatsen die veel bezocht worden (scholen, winkelcentra), en voorkom dat een straat volledig aangeplant wordt met allergene boomsoorten.
Bomenkompas is voor particulieren als voor professionals, die één of meerdere bomen planten.
Individuen kunnen verschillen
Voor de indeling in allergeniciteit van de boompollen wordt uitgegaan van de klachten die meerdere mensen kunnen ervaren wanneer de pollen in de lucht aanwezig zijn. Er kunnen echter individuele gevallen voorkomen waarbij pollen, die in deze tabel als zwak of matig allergeen zijn ingedeeld, toch tot hooikoortsklachten kan leiden.
Algemene tips
&w=3024 "Plant bomen die (zeer) sterk allergeen pollen produceren niet op druk bezochte plaatsen (winkelcentra, scholen).")
Plant bomen die (zeer) sterk allergeen pollen produceren niet op druk bezochte plaatsen (winkelcentra, scholen).
&w=1512 "Plant niet meer dan 10% van boomsoorten die matig allergeen pollen produceren in een bomengroep.")
Plant niet meer dan 10% van boomsoorten die matig allergeen pollen produceren in een bomengroep.
&w=1511 "Plant bij voorkeur bomen die niet of zwak allergeen pollen produceren. Maar ook meer dan 10% boomsoorten met zwak allergeen pollen in een bomengroep is onverstandig.")
Plant bij voorkeur bomen die niet of zwak allergeen pollen produceren. Maar ook meer dan 10% boomsoorten met zwak allergeen pollen in een bomengroep is onverstandig.
&w=2302 "Zorg voor een diverse aanplant en voorkom mono-dominantie; dit voorkomt een lokaal hoge concentratie van pollen.")
Zorg voor een diverse aanplant en voorkom mono-dominantie; dit voorkomt een lokaal hoge concentratie van pollen.
&w=2304 "Kies vrouwelijke exemplaren van de bomen. Deze kunnen mogelijk lastige zaden/vruchten vormen, maar verspreiden geen pollen.")
Kies vrouwelijke exemplaren van de bomen. Deze kunnen mogelijk lastige zaden/vruchten vormen, maar verspreiden geen pollen.
&w=2482 "Kies planten die door insecten worden bestoven. Het pollen van deze planten komt nauwelijks in de lucht vrij.")
Kies planten die door insecten worden bestoven. Het pollen van deze planten komt nauwelijks in de lucht vrij.
Boompollenkalender
De boompollenkalender toont wanneer de verschillende boompollen in de lucht voorkomen. De kalender is gebaseerd op de pollentellingen van 10 jaar (2013-2023) van het Leids Universitair Medisch Centrum. Hoe donkerder de kleur des te meer pollen er in die periode in het jaar zijn waargenomen. Boomsoorten met erg lage aantallen zijn niet weergegeven. De actuele dagelijkse pollentellingen kunt u volgen op de website van het LUMC en het Elkerliek Ziekenhuis.
Verantwoording
Het bomenkompas is opgesteld door Letty de Weger (Leids Universitair Medisch Centrum) aan de hand van onderzoek en wetenschappelijke literatuur. Het is gesubsidieerd door ZonMw (dossiernummer 10240012010002).
De totstandkoming van het bomenkompas is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science of the Total Environment (De Weger et al. 2024).
Belangrijke bijdrage zijn geleverd door Henry Kuppen en Wendy van Batenbrug (Terra Nostra), Arnold van Vliet (Wageningen Universiteit), Anna van Leeuwen (GGD Rotterdam-Rijnmond), Hans de Groot en Liesbeth Bakker (Reinier de Graaf ziekenhuis).
De boompollenkalender is vormgegeven door Floor Hiemstra.
Contact
Als u vragen, opmerkingen of aanvullingen heeft, kunt u contact opnemen met Letty de Weger.
E-mail: l.a.de_weger@lumc.nl