Algemene info
Historie en missie
In 1958 werd succesvolle behandeling van antibiotica geassocieerde darmontsteking met donorontlasting bevattende klysma’s voor het eerst beschreven in de Westerse medische literatuur. Met de sterke stijging van het aantal patiënten met Clostridioides difficile infecties (CDI) groeide begin deze eeuw de groep patiënten met chronisch recidiverende CDI voor wie behandeling met antibiotica niet effectief was. Deze patiënten konden wel worden genezen met donor feces infusie, later Fecale Microbiota Transplantatie (FMT) genoemd. Begin 2013 werd de eerste gecontroleerde studie gepubliceerd die bevestigde dat FMT een effectieve behandeling is. Hiermee werd de weg vrijgemaakt voor acceptatie van deze nieuwe behandeling, die daarna in de behandelrichtlijnen werd opgenomen.
Omdat de donorscreening kostbaar en tijdrovend is het de realiteit dat deze behandeling niet aan elke patiënt die daar recht op heeft wordt aangeboden. Ook kan de kwaliteit van de toe te dienen donorfeces niet goed gecontroleerd worden als verschillende ziekenhuizen eigen protocollen hebben voor selectie en screening van donoren. Naar model van een centrale bloedbank werd daarom in 2015 met een startsubsidie van ZonMW besloten tot oprichting van een centrale Nederlandse Donor Feces Bank (NDFB). Het doel van de NDFB is om zorgvuldig en standaard gescreende donorontlasting beschikbaar te stellen en daarmee veilige en laagdrempelige toepassing van FMT te faciliteren voor patiënten die dat nodig hebben. Deze patiënten kunnen daarmee dan in hun eigen ziekenhuis worden behandeld. Daarnaast wil de Nederlandse Donor Feces Bank onderzoek naar optimalisatie van het protocol voor FMT, en onderzoek naar nieuwe toepassingen voor FMT in de toekomst faciliteren.
Team NDFB
De Nederlandse Donor Feces Bank is een initiatief van artsen en onderzoekers uit verschillende ziekenhuizen en universiteiten in Nederland. De werkgroep bestaat uit:
Dagelijks bestuur
- Dr. E.M. Terveer, Arts-Microbioloog, LUMC, Leiden
- Dr. J.J. Keller, Maag Darm Lever-Arts, MCH, Den Haag en LUMC, Leiden
- Prof. dr. Ir. H.W. Verspaget, Celbioloog Biobank, LUMC, Leiden
Overige leden werkgroep
- Dr. J. van Prehn, Arts-microbioloog, LUMC, Leiden
- Drs. V. Chernova, Arts voorwacht NDFB, wetenschappelijk medewerker, LUMC, Leiden
- Drs. B. Groenewegen. Wetenschappelijk medewerker, LUMC, Leiden
- Verhagen BSc, Coördinator NDFB, LUMC. Leiden
- Dr. E. van Nood, internist-infectioloog, Erasmus MC, Rotterdam
- Dr. M. Lambregts, internist-infectioloog, LUMC, Leiden
- Dr. M. Tushuizen, Maag Darm Lever-arts, LUMC, Leiden
- Dr. A. Goorhuis, Internist-infectioloog, AMC, Amsterdam
- Prof. Dr. M.G.W. Dijkgraaf, AMC, Amsterdam
Medische adviesraad
- Em. Prof. dr. C.M.J.E. Vandenbroucke-Grauls, Arts-Microbioloog, VUMC, Amsterdam
- Em. Dr. J. van het Wout, Internist-infectioloog, Haga Ziekenhuis, Den Haag, LUMC, Leiden
FMT: procedure, indicatie, contra indicaties, onderzoek
FMT staat voor Fecale Microbiota Transplantatie, oftewel fecestransplantatie.
Bij fecestransplantatie wordt de ontlasting van een gezonde donor toegediend aan een patiënt met als doel het evenwicht te herstellen van bacteriën in de darm, dat verstoord is door gebruik van antibiotica en een infectie met Clostridioides difficile (CDI). De behandeling wordt alleen toegepast indien antibiotica niet meer effectief zijn. Ontlasting van gezonde personen bevat een rijke en complexe darmflora, die evenwichtig is samengesteld. Door deze gezonde darmbacteriën terug te geven lukt het meestal CDI definitief te bestrijden.
Voorafgaand aan FMT krijgt de patiënt antibiotica en wordt de darm van de patiënt leeggespoeld met een laxerende drank. De donorontlasting wordt verdund, vloeibaar gemaakt en gezeefd, zodat deze in de darm gespoten kan worden door een dunne sonde (slangetje) die via de neus naar de dunne darm loopt.
Donoren zijn vrijwilligers en worden streng gescreend. Zij moeten gezond zijn, en geen risicofactoren hebben op dragerschap van potentieel overdraagbare aandoeningen. Hun ontlasting en bloed wordt uitgebreid onderzocht op mogelijke aanwezigheid van ziekmakende bacteriën, virussen en parasieten. Bovendien worden deze testen regelmatig herhaald. Omdat het vaak lastig is om snel een geschikte donor te vinden is de Nederlandse Donor Feces Bank opgericht, vergelijkbaar met de bloedbank. In de NDFB wordt ontlasting van donoren bewaard in een speciale biobank. Artsen die een patiënt met CDI willen behandelen kunnen een kant-en-klare donor-fecesoplossing bestellen. Een belangrijk voordeel van een centrale donor-fecesbank is de mogelijkheid tot centrale kwaliteitscontrole.
Financiering
- De Nederlandse Donor Feces Bank is opgezet met een startsubsidie van ZonMW (VIMP, projectnummer 1708810011)
- De werkzaamheden van de werkgroep voor de NDFB zijn onbezoldigd.
- De afdeling Medische Microbiologie in het LUMC stellen faciliteiten deels zonder vergoeding beschikking.