Gastrostomiekatheter (ballonkatheter) verzorgen en wisselen

Wat gaat er vooraf aan het onderzoek of de behandeling?

Dagelijkse verzorging ballonkatheter   

De verzorging kan door u, een mantelzorger of de verzorgers van een instelling gedaan worden.  

Verzorg de ballonkatheter 1 keer per dag. Houd hierbij de volgende stappen aan:   

1. Was uw handen  
2. Sluit de voedingsklem  
3. Maak het fixatieplaatje los  
4. Maak de ballonkatheter, de huid en het fixatieplaatje schoon met water en zeep  
5. Volg de 4 D’s:  

• Droog na het wassen alles goed af 
• Dompelen: Duw de katheter met het losse fixatieplaatje minimaal 3 centimeter naar binnen om de katheter beweeglijk te houden.  
• Draai de katheter een heel rondje. Maak het fixatieplaatje ongeveer 2 millimeter van de huid weer vast. Als de insteekopening een beetje lekt, kunt u een gaasje onder het fixatieplaatje doen. 
• Doorspoelen: spoel de katheter  
  • Bij gebruik van de katheter:  
    • Spoel voor en na iedere voeding door met 50 ml lauw kraanwater  
    • Spoel voor en na iedere medicijndosis door met 50 ml kraanwater 
  • Bij niet-gebruik van de katheter: spoel 2x per dag door met 20 tot 50 ml lauw kraanwater.

Mondverzorging   

Wanneer u niet meer normaal kunt eten is de kans op infectie in de mond groter. Daarom is het belangrijk om uw mond goed te verzorgen.  

• Poets 3 keer per dag de tanden met een zachte (elektrische) borstel of maak 3 keer per dag de gebitsprothese schoon. 
• Gebruik minimaal 1 keer per dag een tandenstoker of rager tussen de tanden en kiezen. 
• Als er sprake is van een infectie in de mond, spoel dan eventueel de mond met chloorhexidine mondspoeling. Let op: dit mag u maximaal één week lang doen, in verband met aanslag op het gebit. 
• Spoel eventueel de mond met NaCl 0,9%. 
• Houd de lippen vet, bijvoorbeeld met vaseline
• Gebruik kauwgom

Wisselen ballonkatheter  

De wissel kan door uzelf, uw mantelzorger, huisarts of eventueel verzorgers van instelling waar u verblijft worden uitgevoerd. Bij uitzondering kan de wissel in het ziekenhuis gedaan worden. De verpleegkundigen van de Endoscopieafdeling kunnen het u of anderen ook aanleren.  

Hoe kunt u zich voorbereiden?

Kleding  

Draag makkelijke, niet-knellende kleding.  

Eten en drinken  

Vanaf 2 uur voor de wissel mag er geen voeding meer door de katheter.  

Wat moet u meenemen?  

Wordt de ballonkatheter in het ziekenhuis gewisseld? Dan moet u zelf een nieuwe ballonkatheter meenemen.  

Bent u verhinderd?  

Laat het ons op tijd weten wanneer de afspraak niet kan doorgaan. Wij kunnen dan een andere patiënt in uw plaats helpen.

Hoe gaat het onderzoek / de behandeling in zijn werk?

Dag van de wissel  

Waar moet u zich melden?  

Het wisselen wordt (poli)klinisch gedaan op de endoscopieafdeling. U meldt zich bij de ingang van het ziekenhuis bij de aanmeldzuil. Uit de zuil ontvangt u een ticket. 

De gastvrouwen/-mannen in de centrale hal wijzen u graag de weg.  

Bij de endoscopieafdeling route 164 (C04-S) meldt u zich met de ticket bij de aanmeldzuil. Daarna neemt u plaats in de wachtkamer. 

De wissel   

De (endoscopie)verpleegkundige haalt u op uit de wachtkamer en stelt u enkele veiligheidsvragen. U geeft hem of haar de nieuwe katheter, gaat op een brancard liggen en u maakt uw buik bloot. De (endoscopie)verpleegkundige:  

1. Haalt het vocht in de ballon van de katheter met een spuitje eruit.  
2. Trekt de katheter met de lege ballon eruit via de opening (het fistelkanaal) en maakt de insteekopening schoon.  
3. Vet de tip van de nieuwe ballonkatheter in met gel. Als dat nodig is met verdovende gel. 
4. Vraagt u uw buik aan te spannen.  
5. Plaatst de nieuwe katheter via het fistelkanaal in de maag.  
6. Vult de ballon met vocht, en zet daarna de fixatieschijf vast.

Duur van de wissel  

De wissel duurt ongeveer 10 minuten.

Waar moet u op letten direct na het onderzoek / de behandeling?

Leefregel   

U mag na de wissel gelijk weer de sondevoeding aansluiten.  

Wanneer de wissel altijd in het ziekenhuis plaatsvindt, moet u een nieuwe afspraak maken voor over ongeveer 3 maanden. Dit kan bij de secretaresse van de scopieafdeling. U kunt ook telefonisch een afspraak maken. 

Wat zijn de risico's, bijwerkingen of complicaties?

Het onderzoek is in het algemeen veilig en weinig belastend.

Contactgegevens van de betrokken poliklinieken

Als u vragen heeft, kunt u contact opnemen met het planbureau van de Maag-Darm-Leverziekten. Dat kan op werkdagen tussen 8.00 – 16.00 uur via telefoonnummer 071-5296754. U kunt uw vragen ook stellen via email endoscopie.mdl@lumc.nl of kijk op www.lumc.nl/mijnlumc.

Overig

Meest gestelde vragen  

Kan de katheter eruit vallen?  

De ballon wordt met water gevuld. De hoeveelheid hangt af van de dikte van de katheter.  

Door deze ballon valt de katheter er niet snel uit. Wanneer de ballon leeg of lek is, kan de katheter er wel uit vallen.   

Wat moet ik doen wanneer de katheter eruit valt?  

Als uw katheter eruit is, moet u direct contact opnemen met uw (huis)arts of wijkverpleegkundige. De fistelopening kan namelijk binnen enkele uren dichtgroeien.   

Breng direct een nieuwe katheter in. Dit mag de uitgevallen katheter zijn, als die maar wel schoon is. Deze katheter is bedoeld om de fistelgang open te houden tot u hulp gekregen heeft. Door deze katheter mag u geen voeding geven.  

Is een arts of zorgverlener niet bereikbaar, bel dan het LUMC via 071-526 91 11 en vraag naar de dienstdoende maag-darm-leverarts. 

Hoe kom ik aan een nieuwe katheter?  

Zorg dat u altijd de voor u geschikte katheter in huis heeft. Uw behandelend arts kan u hier een machtiging voor geven. De nieuwe katheters kunt u dan bestellen bij uw leverancier van de sondevoeding, soms kan het ook bij uw apotheker.   

Wanneer de katheter in het ziekenhuis of ergens anders vervangen wordt, moet u uw eigen katheter meenemen.  

Wat moet ik doen als de katheter verstopt is?  

Probeer de katheter door te spoelen. Pak een 10-ml spuit en spuit de sonde met lauwwarm water met wat kracht door. Herhaal dit als dat nodig is nog een keer.  

Gebruik nooit koolzuurhoudende dranken.  

Als u de verstopping kunt zien, kunt u proberen om zachtjes op die plek te kneden. Als de verstopping dan loskomt, kunt u de sonde doorspoelen met lauwwarm water.  

Wanneer het probleem niet verholpen is, neem dan contact op met uw arts.  

Wat moet ik doen als de katheter lekt?  

Lekkage kan ontstaan doordat er ergens in de katheter of de aansluiting iets kapot is gegaan. Dit moet dan vervangen worden. Het aansluitstuk van de katheter naar de voeding kan defect zijn. Het is soms voldoende om alleen het aansluitstuk te vervangen. Controleer het fixatieplaatje. Wanneer het te ver van de huid af is, kan het lekkage veroorzaken. Het kan ook zijn dat er vocht langs de insteekopening naar buiten lekt. Dan kan er wisseling van katheter noodzakelijk zijn.  

Neem in dat geval contact op met uw arts. 

Wat kan ik doen als de insteekopening rood en pijnlijk is?  

In dit geval kan er sprake zijn van een beginnende ontsteking. Houd de omgeving van de insteekopening schoon en droog.  

Roodheid van de huid kunt u 1 keer per dag behandelen met een klein beetje barrièrecrème of spray (Cavilon). Wild vlees kunt u bij de huisarts laten aanstippen met zilvernitraat.  

Heeft u vragen over de sondevoeding?  

Neem bij vragen over de sondevoeding contact op met uw behandelend diëtist.