Verzorging van een tracheotomie en tracheacanule

Wat is Verzorging van een tracheotomie en tracheacanule?

Een tracheotomie is een operatie waarbij een opening in de voorzijde van de luchtpijp (trachea) wordt gemaakt. Dit gebeurt via een kleine snede in de huid in het midden van de hals, vlak boven het borstbeen. Door deze opening wordt een buisje (canule) in de luchtpijp geplaatst (Figuur 1). 

Figuur 1: Tracheotomie (Atos Medical AB) 

Wanneer wordt een tracheotomie uitgevoerd? 

Een tracheotomie kan nodig zijn als uw ademhaling belemmerd is. Dat kan het gevolg zijn van: 

• Zwelling van de luchtweg na bestraling, operatie, ongeluk of infectie 
• Tumorgroei in en om het strottenhoofd, de mond en/of in de keelholte 
• Onvoldoende functioneren van de stembanden 
• Langdurige beademing 

In de meeste gevallen zal een tracheotomie tijdelijk zijn. Zodra de oorzaak is verholpen, kan de tracheotomie worden opgeheven. Soms is dit niet mogelijk en blijft de tracheotomie langer bestaan.  

Wat is een canule? 

Een canule is een kunststof of metalen buisje dat via een opening in de hals rechtstreeks in de luchtpijp (trachea) geplaatst wordt. Door dit buisje vindt na de operatie de ademhaling plaats.  

De canule bestaat uit een binnen- en een buitencanule. De buitencanule blijft in de luchtpijp. De binnencanule kunt u eruit halen om schoon te maken. 

Hoe gaat het onderzoek / de behandeling in zijn werk?

Wat voor soorten canules zijn er? 

De onderstaande buiten- en binnencanules zijn de canules die het LUMC gebruikt. Als de canule voor langere tijd in moet blijven, wordt er vaak overgestapt naar een zilveren canule. Deze kan ook op maat gemaakt worden. 

Standaard canule 

Figuur 2: Standaard canule 

Canule met cuff 

Deze canule heeft een cuff. Dit is een kleine ballon die gevuld kan worden met lucht. De cuff zit aan het onderste gedeelte van de buitencanule en bevindt zich in de luchtpijp. Een canule met cuff wordt ingebracht tijdens de operatie. Omdat de slikfunctie na de operatie tijdelijk verstoord is bestaat het risico dat vocht direct in de longen terechtkomt. Dat kan een longontsteking veroorzaken. De cuff voorkomt dat.   

Figuur 3: Canule met cuff 

Canule met venster 

Deze canule heeft een venster in de bocht van de canule (ook wel gefenestreerde canule genoemd). Dit betekent dat er in de binnen- en in de buitencanule openingen zitten, waardoor u makkelijker kunt spreken. 

De inademing gaat via de canule en de uitademing gaat via de normale ademweg langs de stembanden. Dit is mogelijk wanneer een spraakhuisje/spraakklep (of een vinger) de canule “afsluit” en als er een binnencanule met venster is geplaatst. De spraakklep zal bij inademing opengaan zodat u kunt inademen. Bij uitademing klapt die dicht zodat u kunt spreken. 

Figuur 4: Canule met venster 

Waar moet u op letten direct na het onderzoek / de behandeling?

Hoe wordt het naar huis gaan (ontslag) voorbereid? 

U leert tijdens de opname hoe u alle bovengenoemde handelingen moet uitvoeren. Ook leggen we alle producten uit. Tijdens de opname op de afdeling KNO krijgt u een ontslagpakket. Dit pakket nemen we tijdens de opname met u door. In het pakket zitten alle hulpmiddelen voor de eerste week en een aantal folders over materialen. Ook vindt u hierbij een bestelformulier, waarmee u materialen kunt bijbestellen. 

De genoemde producten worden via een medische machtiging via de verzekering (deels) vergoed. Verschillende bedrijven zijn hierin gespecialiseerd. De afdeling kan u hier meer over vertellen.

Welke specifieke nazorg kunnen wij bieden?

Welke hulpmiddelen kan ik gebruiken? 

• Spraakhuis/spraakklep 

Voor het spreken kunt u gebruikmaken van een spraakklep met filter. Deze sluit bij uitademing, zodat de uitgeademde lucht naar de stembanden gaat. Deze spraakklep mag u niet gebruiken als u gaat slapen. De spreekklep kan alleen gebruikt worden bij een gefenestreerde canule. 

• Filter 

Het is belangrijk gebruik te maken van een filter op de canule. Dit verbetert de vochtigheid in de longen en zorgt dat uw longfunctie zo goed mogelijk blijft.  

• Douchebeschermer 

Deze kunt u tijdens het douchen gebruiken. De douchebeschermer zorgt ervoor dat u zo min mogelijk vocht inademt. 

• Canuleband 

Een canuleband zit om de hals en zorgt ervoor dat u de canule niet per ongeluk uithoest. Er zijn allerlei soorten canulebandjes. Belangrijk is dat het bandje niet te los zit, omdat de canule er dan per ongeluk uitgehoest kan worden. 

• Splitgazen 

Een splitgaas beschermt de huid. Het wordt gedeeltelijk onder de canule aangebracht. De splitgazen zijn er in verschillende materialen. De firma waar u uw producten bestelt kan u daarover informeren. U kunt een splitgaas gebruiken dat u het prettigst vindt. 

Verzorging tracheacanule 

• Druppelen/sprayen 

Is het slijm dun en helder en kunt u de binnencanule eenvoudig schoonspoelen? Dan is het ophoesten van het slijm en het schoonmaken van de canule voldoende. 

Wanneer het slijm dikker is en u het niet uit de canule kunt spoelen met water, kan het nodig zijn te druppelen of te sprayen met NaCl 0,9%. Hieronder leest u hoe u dat doet. 

• Bronchiaal toilet en schoonmaken van de canule 

1. Ga rechtop zitten of rechtop staan. 
2. Verwijder de filter. 
3. Hoest het slijm op volgens de aangeleerde “hufftechniek”. Vang het op met een gaasje of een tissue. 
4. Druppel of spray zo nodig met NaCl 0,9% en hoest daarna weer goed op. 
5. Als u een cuff heeft: zuig de lucht met een spuit uit de cuff. Het slijm dat op de cuff ligt, veroorzaakt een hoestprikkel bij het leegmaken van de ballon waardoor u dat ophoest. 
6. Verwijder de binnencanule. Houd daarbij het schildje vast en spoel deze schoon. Doe dit zo nodig met behulp van een pincet en een 5x5-gaas. De buitencanule mag u nooit verwijderen; de tracheotomie opening kan dan dichtvallen. 
7. Plaats de binnencanule weer terug in de buitencanule. 
8. Als u een cuff heeft: vul de cuff na enkele minuten weer met voldoende lucht. 
9. Plaats de filter op de canule.

Verzorging van de huid 

Breng als u dat wilt een splitgaas onder de canule aan voor bescherming van de huid. Als de huid geïrriteerd is, kunt u deze beschermen met een barrièrecrème. 

Opblazen van de cuff 

Problemen die kunnen voorkomen bij het opblazen van de cuff: 

• Bij een te hard opgeblazen cuff kan er een drukplek in de trachea ontstaan. 
• Bij een te zacht opgeblazen cuff is er kans dat speeksel en dranken in de luchtpijp terechtkomen. Het kan zijn dat u hierdoor veelvuldig moet hoesten. 

Het is daarom belangrijk om een cuffmanager of cuffdrukmeter te gebruiken. De verpleegkundige kan u hierover vertellen.

Waar moet u op letten na uw onderzoek/behandeling?

Welke problemen kunt u tegenkomen?

Mijn slijm is taai en ik kan het daardoor moeilijk ophoesten. Het blijft in de longen of luchtpijp zitten. 

Oorzaak kan zijn    

• Droge lucht 
• Irritatie van de luchtpijp 
• Roken of in verleden veel gerookt hebben 
• Geen filter gebruiken 

Advies   

• 1 à 2 keer extra per dag druppelen met NaCl 0,9%, als het nodig is vaker 
• Gebruik steeds het filter 
• Eventueel in overleg met arts, starten met medicijnen om het slijm dunner en makkelijker ophoestbaar te maken 
• Verhoog de luchtvochtigheid in huis 
• Ik hoest veel helder en dun slijm op 

Oorzaak kan zijn 

• Verkoudheid 
• Te veel druppelen met NaCl 0,9% 
• Gebruik van slijmverdunner 

Advies 

• In overleg met arts stoppen met slijmverdunner 
• Verminder de hoeveelheid NaCl 0,9% met druppelen of druppel minder vaak 
• Ik hoest spoortjes bloed en korsten op 

Oorzaak kan zijn 

• De luchtpijp is te droog, waardoor er korstvorming ontstaat. Door deze korstjes steeds op te hoesten raakt de luchtpijp geïrriteerd/beschadigd 
• De canule drukt tegen de luchtpijp, dit irriteert de luchtpijp 
• Het canulebandje zit te los, waardoor de tube te bewegelijk is. Dat irriteert en prikkelt de luchtpijp 
• Ontsteking van de luchtpijp 

Advies 

• De luchtpijp vaker bevochtigen 
• Doe een filter voor 
• Controleer of het canulebandje niet te los of te strak zit 
• Leer een goede hoesttechniek aan. Vraag eventueel hulp aan een verpleegkundige op de poli 
• Overleg bij blijvend bloedverlies met uw arts 
• Ik hoest geel/groen slijm op 

Oorzaak kan zijn 

• Een luchtweginfectie 

Advies 

• Raadpleeg (huis)arts 
• Druppel zo nodig 1 à 2 keer per dag extra met NaCl 0,9%

• De huid rondom mijn canule is rood 

Oorzaak kan zijn 

• Het slijm irriteert de huid 
• De canule irriteert de huid 

Advies 

• Is de huid erg gevoelig en teer, dan kan deze beschermd worden met een huidbeschermende vloeistof.  
• Gebruik een splitgaas. Vraag eventueel advies op de polikliniek. 
• Ik heb het soms benauwd en het gevoel dat ik moeilijk kan ademhalen 

Oorzaak kan zijn 

• Slijmprop of korst in de canule 

Advies 

• De binnencanule eruit halen en schoonmaken 
• Goed druppelen om de prop uit te hoesten 
• Neem, als de benauwdheid blijft, contact op met de poli KNO of dienstdoende KNO-arts. 
• Bij het ophoesten zit er drank en spoortjes voedsel in het slijm 

Oorzaak kan zijn 

• Verslikken 
• De cuff is lek of niet opgeblazen 

Advies 

• Raadpleeg KNO-arts 
• Probeer de cuff opnieuw op te blazen of neem contact op met de poli KNO 
• Plaats de dichte binnencanule 

Contactgegevens van de betrokken poliklinieken

Heeft u nog vragen? 

Als u nog vragen heeft, kunt u contact opnemen met de verpleegkundig consulent hoofd-hals oncologie. Dat kan tijdens kantooruren via: 

071-529 98 49/071-529 79 51 of contacthoofdhals@lumc.nl (verpleegkundig consulent hoofd-hals oncologie) 

071-529 81 80 (verpleegkundig specialist laryngologie) 

071-526 80 20 (polikliniek KNO)