Prolactinoom
Deze informatie is opgesteld door de afdeling(en) Endocrinologie.
Wat is Prolactinoom?
Een prolactinoom is een tumor in de hypofyse die te veel prolactine maakt. Prolactine is het hormoon dat onder normale omstandigheden bij vrouwen na de zwangerschap ervoor zorgt dat de borstvoeding optreedt. Prolactine wordt ook bij mannen aangemaakt, maar de functie bij mannen is onduidelijk.
Een prolactinoom is vrijwel altijd goedaardig. De hypofyse is gelegen in de schedelbasis, achter de neus. De hypofyse maakt zelf een aantal hormonen en stuurt ook andere hormoonklieren in het lichaam aan, zoals de schildklier, bijnieren en geslachtsorganen.
Prolactinomen worden ingedeeld in microprolactinomen en macroprolactinomen. Microprolactinomen zijn kleiner dan 1 centimeter, en macroprolactinomen groter dan een 1 centimeter.
Prolactinoom is de meest voorkomende hypofyse tumor. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Meestal betreft het een microprolactinoom.
Verschijnselen
De klachten van een prolactinoom verschillen tussen mannen en vrouwen.
Bij vrouwen
- Onregelmatige of uitgebleven menstruatie (ongesteldheid);
- Melkuitvloed uit de borsten;
- Ongewenste kinderloosheid emotionele klachten, somberheid;
- Gewichtstoename;
- Hoofdpijn (alleen bij macro-prolactinoom);
- Verminderd zien (alleen bij macro-prolactinoom).
Bij mannen
- Erectiestoornissen, verminderde zin in seks;
- Verminderde baardgroei;
- Borstvorming;
- Emotionele klachten, somberheid;
- Hoofdpijn;
- Verminderd zien.
Oorzaak
Het is onduidelijk wat precies de oorzaak is van een prolactinoom. Het lijkt erop dat de groei van een prolactinoom onder invloed staat van vrouwelijke geslachtshormonen (oestrogenen). Zo worden de meeste prolactinomen kleiner na de overgang.
Een prolactinoom wordt vastgesteld door bepaling van het prolactine gehalte in het bloed. Met name als het prolactinegehalte licht verhoogd is, zal het prolactinegehalte een aantal keren bepaald moeten worden. Vervolgens wordt bij een daadwerkelijk verhoogd prolactine gehalte een MRI scan van het hoofd gemaakt.
Als er aanwijzingen dat het om een prolactinoom gaat groter dan 1 centimeter, wordt u naar de oogarts verwezen voor analyse van uw gezichtsvermogen.
Welke behandelingen zijn er mogelijk?
Een prolactinoom wordt in eerste instantie altijd met medicijnen behandeld. Alleen als de tumor zorgt voor verminderd zien, welke niet op korte termijn minder wordt met de medicijnen, zal een operatie nodig zijn.
Momenteel zijn er 3 soorten medicijnen voor de behandeling van een prolactinoom: Bromocriptine (Parlodel), Quinagolide (Norprolac) en Cabergoline (Dostinex). Deze medicijnen verminderen de afgifte van prolactine uit het prolactinoom en zorgen voor het kleiner worden van het prolactinoom. Bromocriptine is het oudste middel en geeft bij veel mensen bijwerkingen. Cabergoline is het nieuwste middel en geeft over het algemeen de minste bijwerkingen.
De bijwerkingen die kunnen optreden zijn: misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn. Omdat de bijwerkingen minder zijn als u de medicijnen ’s avonds inneemt, zal uw arts u adviseren om de medicijnen ’s avonds in te nemen. Binnen enkele maanden tot een jaar hoort uw prolactine gehalte gedaald te zijn tot normale waarden en horen uw klachten te zijn afgenomen.
Bij een microprolactinoom zult u, afhankelijk van de bloed uitslagen, gedurende 3-5 jaar behandeld worden met medicijnen. Nadien zal beoordeeld worden of het mogelijk is om de medicijnen te stoppen. Het is belangrijk dat controle van het prolactine gehalte ook na het stoppen van de medicijnen plaats zal vinden.
Bij een macroprolactinoom zal na een bepaalde periode van behandeling een controle van de tumorgrootte plaats vinden door middel van een MRI en door middel van controle van het gezichtsvermogen bij de oogarts.
Wat is de prognose?
Een prolactinoom, zowel micro- als macroprolactinoom, heeft over het algemeen een goede prognose.
Meedoen aan wetenschappelijk onderzoek
Er is een nationaal onderzoek naar de behandeling van prolactinomen, gericht op het verbeteren van de zorg voor patiënten met een prolactinoom. Meer informatie over het onderzoek leest u hier.
Waar moet u op letten na uw behandeling?
Prolactinoom en zwangerschap?
Indien de menstruatie door het hoge prolactine gehalte is uitgebleven, zal nadat de medicijnen gestart zijn, de menstruatie meestal weer terug kunnen komen. Dit betekent dat u op dat moment ook weer zwanger kunt worden. Als u dit niet wilt, is het verstandig om een anticonceptiemiddel te gebruiken (condoom, spiraaltje, orale anticonceptie; overleg dit met uw arts). Als u wel een kinderwens heeft, is het belangrijk om dit vooraf met uw arts te bespreken.
Voorafgaande aan de zwangerschap zal uw medicatie mogelijk gewijzigd moeten worden en tijdens de zwangerschap zal de medicatie al dan niet gestopt worden en zal extra controle plaatsvinden. Bij een microprolactinoom betekent dit extra bloedafnames voor het bepalen van het prolactine gehalte. Bij een macroprolactinoom betekent dit tevens onderzoek van het gezichtsvermogen bij de oogarts tijdens de zwangerschap. Slechts in uitzonderlijke situaties zal een scan van uw hoofd nodig zijn.