Dekkerbeurzen, ZonMw-subsidies, Best Paper Award, en meer

Twee LUMC-wetenschappers krijgen een Dekkerbeurs

Maar liefst 15 talentvolle wetenschappers kregen 15 maart de prestigieuze Dekkerbeurzen van de Hartstichting. Met deze beurs kunnen zij veelbelovend onderzoek doen naar hart- en vaatziekten. Twee van de deze wetenschappers zijn dr. Friso Rijnberg en prof. dr. Monique Jongbloed van het LUMC.

Kinderen met een eenkamerhart krijgen al jong een kunststof buisje dat twee bloedvaten met elkaar verbindt. Maar patiënten kunnen later in hun leven gezondheidsklachten krijgen doordat het buisje te krap is geworden. Dr. Friso Rijnberg onderzoekt of een speciaal buisje van materiaal dat met de leeftijd kan meegroeien uitkomst biedt.

Prof. dr. Monique Jongbloed gaat onderzoek doen om hartritmestoornissen bij aangeboren hartafwijkingen beter te kunnen opsporen en behandelen. 

Met een Dekkerbeurs van de Hartstichting zetten onderzoekers een belangrijke volgende stap in hun carrière. Het is een persoonsgebonden beurs, bedoeld voor onderzoekers om zich verder te ontwikkelen en voor het opzetten van een zelfstandige onderzoekslijn.

ZonMw Open Competie: € 800.000 voor verband PFAS en vaccinrespons, schadelijke B-cellen in reuma, en meer

Verschillende LUMC-onderzoekers hebben een subsidie van financieringsorganisatie ZonMw (Open Competitie) gekregen voor hun onderzoeksproject. Zo hebben LUMC-onderzoekers van de afdeling LUCID € 800.000 ontvangen voor hun onderzoek naar PFAS in het lichaam en de reactie van het afweersysteem op vaccins. Jolien en haar team gebruiken de beurs om schadelijke B-cellen in reumatoïde artritis beter te begrijpen.

Onderzoek naar verband PFAS in lichaam en vaccinrespons
Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) zijn een groep synthetische stoffen. Sinds het midden van de 20^e eeuw gebruikt de industrie ze vanwege hun water- vet- en vuilafstotende eigenschappen. Maar omdat PFAS niet afbreken in de natuur, worden ze ook wel eeuwige chemicaliën genoemd.

Veel mensen worden blootgesteld aan PFAS, voornamelijk via voedsel en drinkwater. Deze stoffen hebben mogelijk een negatief effect op allerlei aspecten van onze gezondheid. Eén daarvan is ons afweersysteem, blijkt uit gemeten afweerreacties op vaccins. De Europese Food and Safety Agency (EFSA) gebruikt deze vaccinreacties als maat voor de maximale hoeveelheid aan PFAS die de industrie mag uitstoten.

Omdat deze gegevens gebaseerd zijn op epidemiologische studies weten we niet of er daadwerkelijk een oorzakelijk verband is tussen de PFAS-concentratie in ons lichaam en vaccinresponsen. In dit project onderzoeken Anna Roukens (hoofdonderzoeker - zie foto), Leo Visser en Mariateresa Coppola de vaccinrespons in een lymfekliermodel in het laboratorium.

Ook onderzoeken zij met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) of ze een verband tussen PFAS-concentratie in het lichaam en vaccinresponsen in de Nederlandse bevolking kunnen vinden én welke factoren dat verband beïnvloeden. Het LUMC werkt hierbij samen met de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) die de PFAS-metingen gaat doen.

Autoreactieve B-cellen in reumatoïde artritis: het weefsel geeft het antwoord
Dit project van Suurmond en haar team richt zich op reumatoïde artritis (RA), een chronische ontstekingsziekte van de gewrichten. Bij RA spelen bepaalde afweercellen, B-cellen genaamd, een schadelijke rol door afweerreacties tegen het gewricht te veroorzaken. Dit kan leiden tot pijn, invaliditeit en een verminderde kwaliteit van leven. Momenteel is niet bekend hoe deze schadelijke B-cellen ontstaan en blijven bestaan, omdat dit gebeurt in moeilijk toegankelijke delen van het lichaam.

Het doel van dit project is om specifieke B-cellen afkomstig van verschillende delen van het afweersysteem (zoals bloed, lymfeklieren, beenmerg en ontstoken gewrichtsweefsel) in verschillende fasen van RA te bestuderen. De wetenschappers onderzoeken hoe deze cellen veranderen en hoe ze kunnen worden gestopt om verdere schade te voorkomen.

De resultaten kunnen helpen om nieuwe behandelingen te ontwikkelen om RA te voorkomen of beter te beheersen, de gezondheid van patiënten te verbeteren en de zorgkosten te verlagen. Deze strategie kan ook nieuwe inzichten bieden voor andere auto-immuunziekten.

Ook de volgende LUMC-onderzoekers ontvingen een ZonMW-subsidie voor hun teamproject:

• Sjaak Neefjes | Nieuwe manieren vinden om alvleesklierkanker te behandelen
• Bas Heijmans en Erik van Zwet | Vaccins afstemmen op ouderen
• Alfred Vertegaal en Anna Alemany | Immuuntherapie tegen kanker beter begrijpen
• Anno Saris | Reguleren vetstofwisseling tegen mycobacteriële infecties
• Mirjam Heemskerk, Maartje Huijbers en Hans Ulrich Scherer | Manieren vinden om complexe auto-immuunziekten te behandelen met CAAR-T-celtherapie
• Milena Bellin | De rol van het Purkinje-netwerk bij erfelijke plotse hartdood
• Marcel Tijsterman | Reparatie van DNA-breuken beter begrijpen om mutaties en ziekten te voorkomen

Lees meer over deze projecten op de website van ZonMw.

De ZonMw Open Competitie-subsidie stelt onderzoeksteams in staat om innovatieve science-initiatieven te ontwikkelen die bijdragen aan de vernieuwing van de fundamentele (bio)medische wetenschap en gezondheidszorg. In totaal delen 29 teams een bedrag van € 24 miljoen.

€ 200.000 voor onderzoek naar stamceltransplantaties

Hematoloog Joost van der Hem en professor Mirjam Heemskerk krijgen € 200.000 van Stichting Charitas de Mol via Bontius Stichting Doelfonds Leukemie. Met dit geld doen ze met hun team de komende twee jaar onderzoek naar nieuwe behandelingen voor acute myeloïde leukemie (AML).

Een stamceltransplantatie met cellen van een donor kan veel bloedziekten, zoals AML, genezen. Het afweersysteem van de donor helpt om de kankercellen te herkennen en te doden. Maar soms komt AML toch weer terug na de transplantatie. Met een speciale therapie, T-celreceptor (TCR) therapie, kan het afweersysteem na een transplantatie beter gericht AML-cellen aanvallen. Dit vergroot de kans op genezing. Het is daarbij belangrijk om de juiste TCR te vinden.

Dit onderzoek kijkt naar een nieuwe groep TCR’s die AML kunnen bestrijden. Het doel is dat deze TCR’s alleen de kankercellen aanvallen en niet de gezonde bloedcellen van de donor. Dankzij de steun van Stichting Charitas de Mol kan het team in het LUMC nieuwe behandelingen ontwikkelen voor AML. Foto v.l.n.r.: Mirjam Heemskerk, Joost van der Hem, Michel Kester, Anne Wouters en Teddie van Heusden.

Dubbelbenoemingen binnen Medical Delta

Hoogleraren Arfan Ikram en Daniël Pijnappels en lector Suzan van der Pas ontvangen op 8 april een dubbelbenoeming binnen het regionale samenwerkingsverband Medical Delta. Het doel van hun dubbelbenoeming is om onderzoek op het gebied van gezondheid en techniek een impuls te geven.

• Arfan Ikram (Erasmus MC/LUMC) focust zich op neurologische aandoeningen zoals dementie, waaronder de ziekte van Alzheimer, en gezonde hersenveroudering. Inclusie en diversiteit zijn volgens hem essentieel voor innovaties in onderzoek en zorg. Ikram is hoogleraar Epidemiologie bij Erasmus MC en krijgt een aanstelling bij het LUMC, waar hij nu ook al veel samenwerkt met Leidse onderzoekers. Daarnaast is hij voorzitter van ZonMw en lid van de raad van bestuur van NWO.
• Suzan van der Pas (Hogeschool Leiden/LUMC) focust zich op sociale innovatie en governance van gezondheid en welzijn, al dan niet met een focus op ouderen. Ze richt zich op het ontwikkelen en implementeren van innovatieve werkwijzen voor zorg- en welzijnsprofessionals, waarbij samenwerking tussen professionals centraal staat, met als doel de inclusie en participatie van burgers te bevorderen. Van der Pas is lector Sociale Innovatie bij Hogeschool Leiden en associate professor bij LUMC.
• Daniel Pijnappels (LUMC/TU Delft) integreert nieuwe biologie met technologie om hartziekten beter te begrijpen en te behandelen. Een van de projecten, waar professor Pijnappels al ruime tijd met collegae van TU Delft aan werkt, is de ontwikkeling van bio-elektronische systemen om hartritmestoornissen snel en pijnvrij te stoppen. Pijnappels is hoogleraar Cellulaire Elektrofysiologie en hoofd van het laboratorium voor Experimentele Cardiologie aan het LUMC.

Medical Delta benoemt jaarlijks hoogleraren en lectoren tot ‘Medical Delta hoogleraar’ of 'Medical Delta Lector'. Dit jaar zijn het er in totaal negen. Voor hun benoeming krijgen zij twee of meer aanstellingen bij de negen aangesloten academische instellingen en hogescholen en nemen zij zitting in de Wetenschappelijke Raad van het samenwerkingsverband.

Studie naar AI voor patiëntvragenlijsten wint Best Paper Award

PhD-kandidaat Jan Heijdra Suasnabar van de afdeling Biomedical Data Sciences heeft de Best Paper Award bij de EuroQol 2025 Early Career Meeting in Barcelona gewonnen. Hij kreeg die voor zijn onderzoek naar het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) om patiëntvragenlijsten te maken of te verbeteren. Hij gebruikte een zogeheten large language model om bijna tweeduizend ervaringsverhalen te analyseren en te ontdekken welke aspecten van hun leven door een ziekte werden beïnvloed. Dit bleek goed overeen te komen met analyses gemaakt door de onderzoekers. Op basis daarvan concluderen zij dat AI gebruikt kan worden bij het maken of aanpassen van patiëntvragenlijsten als het gaat over kwaliteit van leven, zodat ze beter aansluiten bij wat patiënten belangrijk vinden.