“Het was geen uitvaart met een kist, maar wel precies zoals zij het wilde”

‘Ik doe het voor jou’, zei mijn moeder 20 jaar geleden. Ze had besloten haar lichaam te doneren aan de medische wetenschap. Ze had een goedaardige tumor op haar hersenstam die niet weggenomen kon worden met een operatie. ‘Misschien krijg jij ook zo’n gezwel’, zei ze. ‘Als wetenschappers met mijn lichaam onderzoek doen, ontdekken ze misschien iets dat jou helpt.’ Ze wist niet precies waarvoor het ziekenhuis haar lichaam zou gebruiken, maar haar motivatie was om mij te helpen. Ze schreef haar wilsbeschikking op en stuurde het naar het LUMC.”    

Aangezichtspijn

“Door het gezwel had mijn moeder veel last van migraine, plotseling flauwvallen en aangezichtspijn. Alles deed pijn, zoals praten en eten. Lange tijd dachten dokters dat het tussen haar oren zat. Pas 25 jaar geleden ontdekte een neuroloog in Alrijne het gezwel. Die bevestiging was fijn. ‘Zie je wel’, zei ze, ‘daar komt die pijn vandaan.’ Naast medicijnen kreeg mijn moeder een behandeling in het LUMC, waarbij een zenuw in het gezicht werd uitgeschakeld. Dit hielp een beetje tegen de pijn. Toen er uiteindelijk een behandeling was voor het gezwel, was mijn moeder al te oud.” 

Ontroerend

“Ik vond het ontroerend dat mijn moeder haar lichaam wilde doneren, want het ging ook over mij. Ze sprak erg nuchter over de dood en een uitvaart zonder kist. Best bijzonder voor iemand die was opgegroeid met het idee dat een begrafenis met een kerkdienst normaal was. Mijn vader en ik bekeken het ook nuchter. In 2023 bespraken we het weer met z’n drieën. Ik liet mijn ouders de aflevering Dode Lichamen Onderzocht van het tv-programma Ewout zien. Die gaat over het doneren van je lichaam aan de wetenschap. Een week later vroeg ik: ‘Sta je nog steeds achter je keuze?’ Ze wilde het nog steeds en wij hadden daar vrede mee.”

Hartinfarct

“Mijn moeder kreeg begin vorig jaar een hartinfarct en werd met de ambulance naar het LUMC gebracht. De volgende dag ging mijn vader op bezoek. Mijn moeder zat alweer op de rand van haar bed met een kop thee. ’s Avonds kwamen mijn man en ik en vertelde ze dat ze de volgende dag naar huis mocht. We maakten ons zorgen: hoe moest dat thuis, kon mijn vader haar wel goed verzorgen? We namen afscheid, maar diezelfde nacht kregen we een telefoontje: mijn moeder was overleden aan een ander hartinfarct. Ondanks haar ziekte werd ze 86 jaar oud.”    

Afscheid

“Na haar overlijden moest ik snel contact opnemen met de uitvaartondernemer die het LUMC had aangewezen. Er stond al jaren een nummer in mijn telefoon. We kregen het advies om goed afscheid van haar te nemen. We hadden 24 uur de tijd. Bij de uitvaart van ouders van vrienden had ik al eens nagedacht over hoe het zou zijn bij mijn moeder. Ik had geen behoefte aan wassen en aankleden, dus we lieten haar in haar pyjamaatje liggen. Uiteindelijk bleven mijn vader, mijn man en ik zo’n drie uur bij mijn moeder. Misschien vinden sommige mensen zo’n afscheid kil, maar voor ons voelde het goed.”

Kaarsen en foto

“Een week later hielden we een condoleancemiddag in het huis van mijn ouders. Ik liet een kaart drukken, waarop stond dat ze haar lichaam had gedoneerd. Samen met mijn vader deed ik boodschappen en zorgde voor statafels, een kledingrek en servies. In de hal en woonkamer zette ik kaarsen en een foto van mijn moeder. Mijn man maakte een diashow voor op de tv. Die middag zorgden vriendinnen voor de koffie en thee. Er kwamen ruim tachtig mensen om afscheid te nemen. Ze vonden het fijn om iets tegen ons te kunnen zeggen. Het was geen uitvaart met een kist, maar wel precies zoals zij het wilde.”

Podcast

“Ik wist al lange tijd dat mijn moeder haar lichaam wilde doneren, dus ik was eraan gewend. Toch hielp de podcast Stoffelijk, die ik een paar weken na haar overlijden luisterde, me. In de podcast vertelt een journalist wat er met het lichaam van haar overleden man gebeurde. Er komen veel mensen aan het woord, zoals de persoon die het lichaam ophaalt, de persoon die het prepareert, en studenten Geneeskunde in een les. Het viel me op dat iedereen met respect sprak over het lichaam. Dat vond ik mooi. Het luisteren naar de podcast en het denken aan mijn moeder hielpen mij bij het rouwproces.”

Allerzielen

“Ook bij de herdenkingsdienst van het LUMC, op Allerzielen (2 november), zag ik vooral respect en dankbaarheid voor het lichaam van mijn moeder. De dienst werd gehouden in een collegezaal, waar veel witte rozen stonden. Ik was er met mijn vader. Een pianist en een violist – een arts en een student – speelden muziek. De stadsdichter van Leiden las een mooi gedicht voor. Een professor vertelde hoe belangrijk het is dat er lichaamsdonoren zijn. Artsen leren veel meer van een echt lichaam dan uit een boek. Aan het einde van de dienst werden de namen van de lichaamsdonoren van 2024 genoemd. Het was mooi om ook die dag aan mijn moeder te denken.”

Witte rozen

De dag na de herdenkingsdienst fietste ik met mijn man naar het DANK Monument van het LUMC. Dit monument is voor nabestaanden van lichaamsdonoren. Er waren die dag veel mensen geweest, want er stonden veel witte rozen. Die hadden we na de herdenkingsdienst mee naar huis genomen. Het monument stond op een mooie begraafplaats, maar ik heb niet veel met zo’n plek. Voor mij zitten de mooie herinneringen in andere dingen. Herinneringen komen soms opeens terug, en daarvoor heb ik geen speciale plek nodig. Toch fiets ik er vast nog een keer langs.”

Wat is het verschil?

“Het is mooi om dit interview te geven, omdat het past bij wat mijn moeder wilde. Ik heb een goed gevoel over haar lichaamsdonatie en het afscheid, voor zover dat mogelijk is. Mijn beleving bij een uitvaart is wel veranderd. Bij twee recente uitvaarten dacht ik: dit is ook een beetje voor mijn moeder. Na het luisteren naar de podcast dacht ik er voor het eerst over na om zelf mijn lichaam te doneren. Mijn man denkt daar nu ook over na. Zelf ben ik sinds mijn zestiende orgaandonor, en dat vond ik toen al vanzelfsprekend. Nu denk ik: wat is het verschil tussen mijn organen doneren of mijn hele lichaam?”