Onderzoeksfaciliteiten LUMC: motorblok waar wetenschappelijk onderzoek op draait

Door: Douwe Biesma, voorzitter raad van bestuur

De faciliteiten zijn als een high-tech werkplaats vol geavanceerde instrumenten en deskundige vakmensen. Of het nu gaat om het maken van peptiden, het analyseren van cellen en het genoom of het werken met proefdieren of ziekteverwekkers; ze beslaan het gehele researchspectrum. Ze faciliteren onderzoekers bij alles wat ze nodig hebben om vrij te experimenteren en baanbrekende ontdekkingen te doen. Daarnaast doen de faciliteiten zelf ook veel onderzoek naar innovatieve oplossingen en nieuwe technologieën voor de (bio)medische wetenschappen.

Immuuntherapie

In de praktijk gaat het zo: een LUMC-onderzoeker klopt bij een van de faciliteiten aan met een onderzoeksvraag. Samen bedenken zij het beste experiment, waar zij vervolgens ook samen aan werken. Zoals het onderzoek naar immuuntherapie tegen een bepaalde vorm van leukemie dat zich richtte op het begrijpen of, en welke, DNA-veranderingen zorgen voor eiwitdeeltjes (peptiden) die op het oppervlak van tumorcellen verschijnen. Deze eiwitdeeltjes worden daar herkend door speciale afweercellen (T-cellen), zodat het immuunsysteem de kankercellen kan aanvallen.

De LUMC-onderzoeker contacteerde hiervoor het Centrum voor Proteomics en Metabolomics. Daar werden, na een specifieke opwerking, met gevoelige massaspectrometrie duizenden peptiden geïdentificeerd, waaronder ook enkele tumor-specifieke peptiden.

Met die informatie deed de LUMC-onderzoeker de volgende stap in het onderzoek, namelijk het identificeren van T-cellen die inderdaad de geïdentificeerde tumor-specifieke peptiden herkennen en de tumor kunnen vernietigen, maar het gezonde weefsel intact laten. De receptoren waarmee deze T-cellen de tumor-specifieke eiwitfragmenten kunnen herkennen, kunnen worden gebruikt om patiënten te behandelen met celtherapie om daarmee de tumorcellen te bestrijden. Voor één zo’n receptor start binnenkort een fase-I klinische studie. Als de therapie werkt, is het een mooie stap van onderzoek naar toepassing bij patiënten.

Coronavirus

Een ander recent voorbeeld is de samenwerking van het zogeheten BEAT-COVID-team. Een samenwerking van dertien LUMC-afdelingen die tijdens de coronacrisis ontsproot om het coronavirus en de reactie van ons immuunsysteem beter te begrijpen. De onderzoeksfaciliteiten speelden hierin een cruciale rol.

Zo werden in het laboratorium zelf verkregen monsters van het coronavirus opgekweekt voor onderzoek naar bijvoorbeeld vaccins en antivirale geneesmiddelen. BEAT-COVID ondersteunde ook op het gebied van diagnostiek en het zoeken naar zogenaamde biomarkers, die het verloop van de ziekte konden voorspellen of konden dienen als doelwit voor een behandeling. Verder speelden verschillende research-faciliteiten een cruciale rol in het verzamelen en opslaan van monsters van covidpatiënten, het monitoren van immuunreacties na een besmetting of vaccinatie en het analyseren en opslaan van verzamelde data.

Motorblok

De onderzoeksfaciliteiten zijn vaak het motorblok waar het wetenschappelijke onderzoek op draait. Die verwevenheid past heel erg in onze academische visie, waarbij patiëntenzorg en wetenschappelijk onderzoek hand in hand gaan. De onderzoeksfaciliteiten zijn goed vergelijkbaar  met de machinekamer van een schip. Daar wordt hard gewerkt, vaak buiten het zicht van de passagiers. Maar zonder machinekamer, geen stuwende kracht voor de research. Daarom hoog tijd om voor alle mensen die de machinekamer(s) draaiende houden, onze waardering uit te spreken.

Sinds enkele jaren hebben alle research-faciliteiten zich georganiseerd in de Research Facilities Assembly (RFA). Daardoor zijn grote stappen gezet in het professionaliseren van de bedrijfsvoering van de faciliteiten, wat heeft geholpen bij het opstellen van een structureel LUMC-plan voor steun en investeringen op de lange termijn, zodat we ook in de toekomst op hoge kwaliteit onderzoek kunnen blijven doen.