Super steriel: het Centrum voor Cel- en Gentherapie

Door: Douwe Biesma, voorzitter raad van bestuur

Ook maken we in het CCG genetische gemodificeerde stamcellen voor de behandeling van aangeboren genetische afwijkingen en innovatieve producten voor de behandeling van diabetes. Daarnaast werken we aan de productie van bacteriën, virussen en parasieten (denk aan corona en malaria). Deze worden opgekweekt om gecontroleerde infecties bij gezonde vrijwilligers op te wekken. Zo kunnen wetenschappers bestuderen hoe nieuwe vaccins reageren op deze ziekteverwekkers.

Het CCG is daarmee een belangrijke researchfaciliteit en wordt gekenmerkt door zeer uitgebreide veiligheidsmaatregelen om te voorkomen dat mensen of cel-producten besmet raken of dat virussen naar buiten kunnen ontsnappen. Dat wordt bereikt door een ingenieuze constructie van over- en onderdruk in zogenaamde cleanrooms. Doordat we onze luchthuishouding zo goed op orde hebben, kunnen we in de cleanrooms van het CCG zowel geneesmiddelen als ziekteverwekkers produceren.

Eenrichtingsverkeer

De CCG-faciliteit bestaat uit een soort labyrint van aaneengeschakelde kamers en sluizen. In het hart van het complex bevinden zich de zeven cleanrooms, waar gewerkt wordt met de biologische producten. In de faciliteit geldt voor mens en product eenrichtingsverkeer. Je wandelt er niet zomaar naar binnen. Wie in de cleanroom moet zijn, passeert eerst de kleedruimte om van top tot teen steriele kleding aan te trekken. Daarna komt iemand via een andere deur in een sluis, die vervolgens via een andere deur leidt tot de cleanroom. Het lab verlaten, gaat via de andere kant, in omgekeerde volgorde. Even tussendoor naar het toilet gaan of een boterhammetje eten, vraagt een heel proces van omkleden. De medewerkers doen hun werk in een soort ruimtepakken, alles om contaminatie (besmetting) te voorkomen.

Deze protocollen zorgen er onder meer voor dat de producten die we maken niet vervuild raken door stoffen van buiten. Bijvoorbeeld als we bezig zijn met maken van CAR T-cellen. Dat zijn lichaamseigen afweercellen die in het laboratorium genetisch zo zijn aangepast dat ze kankercellen beter herkennen en doden. Ook produceren we in het CCG zogeheten GMP grade geïnduceerde pluripotente stamcellen(IPSC's), gewone lichaamscellen die zijn veranderd in stamcellen en van een hoge kwaliteit zijn zodat ze gebruikt kunnen worden voor het maken van een medicijn. Het LUMC gebruikt deze IPSC's voor onderzoek naar en de ontwikkeling van geneesmiddelen.

Efficiënt van laboratorium naar kliniek

Dat we met zoveel verschillende biologische producten kunnen werken geeft ons een unieke positie; het CCG is multi-inzetbaar. Onmisbaar daarbij is de kennis van het ontwikkelen en produceren van een geneesmiddel die we in huis hebben: van dendritische cellen tot malaria. Bovendien trainen we de onderzoekers om zelf in de cleanrooms met hun eigen producten aan de slag te gaan, want zij kennen hun product tenslotte het beste. Zij worden geassisteerd door de researchanalisten van het CCG zelf. Deze samenwerking zorgt ervoor dat we een streepje voor hebben op andere, vergelijkbare faciliteiten en we in het LUMC ontwikkelde producten op een zeer efficiënte manier van laboratorium naar de kliniek kunnen brengen.

Het is duidelijk: werken binnen het Centrum voor Cel- en Gentherapie is specialistenwerk. Er bestaat geen standaardopleiding voor dit vakgebied; medewerkers worden ter plekke opgeleid door een divers en multidisciplinair team, dat bestaat uit apothekers, artsen, researchanalisten en biomedische wetenschappers. Het is deze unieke samenwerking tussen verschillende disciplines die het CCG zo bijzonder maakt – en waar het LUMC met recht trots op is.

Een medewerker bij de cocoon, een geavanceerde broedstoof waarin cellen kunnen groeien.