'Actief luisteren maakt het verschil en is soms lastiger dan een tumor verwijderen'

Als Marike Broekman ’s ochtends opstaat, denkt ze: 'Ik mag iets betekenen voor andere mensen door mijn werk en ik ga nieuwe dingen leren. Dat is hartstikke mooi om te mogen doen.'

Het is dinsdagochtend en ze heeft tussen de operaties in het Haaglanden Medisch Centrum even de tijd gevonden om te videobellen en een paar vragen te beantwoorden. 'Het kan zijn dat ik gebeld word vanwege een spoedsituatie.' Sinds augustus is hoogleraar translationele neuro-oncologie in het Leids Universitair Medisch Centrum (translationeel gaat over de link tussen het laboratorium en de patiënten).

Afschuwelijke berichten

Elke woensdag heeft ze spreekuur: dan moet ze mensen gaan vertellen dat ze een hersentumor hebben die in veel gevallen niet te genezen is. Jaarlijks krijgen zo’n 1.100 mensen in Nederland deze diagnose. Vijftien maanden later is, na een grote hersenoperatie en vaak bestraling en chemotherapie, de helft nog in leven.

Opmerkelijk genoeg krijgen sommige van haar patiënten vervolgens medelijden met haar, schrijft ze in haar oratie: ‘Wat een afschuwelijke berichten moet u geven dokter; hoe houdt u dit toch vol?’

Ze reageert: 'Ik heb zulke lieve mensen op de poli. We hebben hele bijzondere gesprekken. Je komt snel op vragen als: wat maakt het leven voor iemand de moeite waard? Vaak moeten mensen huilen en dan maken we nog een paar grapjes. Alle emoties komen langs. En dan krijg je ineens zo’n lieve vraag dat je denkt: jongens, daar hoef je helemaal niet mee bezig te zijn.' Haar patiënten zijn precies de reden dat ze het volhoudt: 'Dat ik dit kan betekenen voor mensen: dat gesprek mooi doen, de begeleiding goed starten.'

Schouders eronder zetten

De samenwerking met haar collega’s is een andere reden dat ze dit werk graag doet: 'Je werkt echt samen in teams om de uitkomsten van patiënten te verbeteren. Met z’n allen de schouders ergens onder te mogen zetten: ’s ochtend zit de tumor er nog in en aan het einde van de dag niet meer.'

Wetenschap en praktijk

Eigenlijk is Broekman heel breed geïnteresseerd. Op de middelbare school vond ze veel vakken leuk. Ze ging tegelijkertijd geneeskunde en rechten studeren en maakte beide studies ook nog af. Haar laatste jaar geneeskunde deed ze aan de Harvard-universiteit in de VS. Het labonderzoek vond ze geweldig, helemaal in combinatie met werken in de kliniek. 'Hierin komen veel van mijn eigenschappen goed tot zijn recht.'

Op haar afdeling in het HMC is ze de enige dokter die ook onderzoek doet in het lab en op haar afdeling in het LUMC de enige onderzoeker die ook met patiënten werkt. 'Je weet als onderzoeker zo beter waarvoor je het doet.' Haar studenten vinden het vaak interessant te horen dat je de wetenschap met de praktijk kunt combineren.

Nog veel te winnen

Natuurlijk zou ze haar patiënten liever vertellen: we kunnen je genezen. 'Daarom doe ik ook zoveel onderzoek.' De afgelopen jaren onderzocht ze hoe tumoren in de hersenen de afweercellen veranderen en zo de tumor ondersteunen. Met haar collega’s ontdekte ze dat door een specifiek molecuul dat hierbij betrokken is te blokkeren de tumoren minder goed groeien.

Maar hoe deze belangrijke vinding naar de praktijk te brengen? Daarvoor onderzoekt ze nu, met een team, hoe tijdelijk de barrière tussen de hersenen en de bloedbaan opgegeven kan worden, zodat medicijnen ingespoten kunnen worden en de tumoren minder hard groeien.

Broekman is optimistisch: ze gelooft dat haar vak een stuk minder somber gaat worden. 'We weten nog zo weinig van het brein en specifiek van deze tumoren. Er valt zoveel te winnen.'

Maar, benadrukt ze: om de vooruitzichten voor patiënten te verbeteren is ook oprechte aandacht nodig en het besef dat de beste zorg voor iedereen anders is. Daarvoor is meer nodig dan de technische vaardigheden van een dokter, schrijft ze in haar oratie. ‘Juist het vermogen actief te kunnen luisteren en empathisch vermogen maken het verschil. Dit is soms lastiger dan een diepgelegen tumor wegopereren.’

Cultuurverandering

Een goede werkcultuur is ook hard nodig: goed kunnen communiceren en samenwerken met collega’s en vragen durven stellen als je iets niet begrijpt. 'Ik ben nog opgeleid door iemand die met dingen ging gooien in de operatiekamer als het niet goed ging. Mensen verlaten het vak nu omdat ze de cultuur niet goed vinden. Er moet een cultuurverandering komen.' Want dan pas ontstaat een ‘lerende omgeving’ – de titel van haar oratie.

Broekman is ook vicevoorzitter van de Raad Medische Wetenschappen van de KNAW, heeft nog andere nevenfuncties en daarnaast drie kinderen. Waar ze de tijd vandaan haalt? 'Ik denk altijd in mogelijkheden.'

Marieke Broekman spreekt haar oratie uit op 5 april. Er zijn helaas geen plaatsen meer beschikbaar. U kunt de oratie wel volgen via een livestream.

Bron: Universiteitleiden.nl.