Gentherapie goedgekeurd voor Duchenne spierdystrofie in de Verenigde Staten

Terug naar 2016: het goedgekeurde middel herstelde weliswaar het eiwit dat bij Duchenne-patiënten mist, genaamd dystrofine, maar herstelde slechts voor 0,4% van het normale niveau. Het was niet duidelijk of die minimale hoeveelheid het ziekteproces kon vertragen. Saignant detail: zeven jaar na de goedkeuring van die ASO is er nog steeds geen bewijs dat het middel het ziekteproces kan vertragen. Het middel moet wekelijks worden toegediend in de bloedbaan en kost zo’n 300 duizend tot 1 miljoen dollar per jaar afhankelijk van het gewicht van de patiënt.

Nieuwe gentherapie goedgekeurd

Nu is er een gentherapie voor Duchenne-spierdystrofie goedgekeurd. Bij Duchenne zitten fouten in het dystrofine gen, waardoor Duchenne patiënten geen dystrofine eiwit aanmaken. Bij deze nieuwe gentherapie wordt een leesbare kopie van het dystrofine gen toegediend zodat er toch dystrofine eiwit aangemaakt kan worden. Dit gen wordt naar de spieren vervoerd met een onschadelijk gemaakt virus, het adeno-geassocieerde virus (AAV). Omdat AAV heel klein is, is er te weinig ruimte voor een volledige dystrofien gencode. Dus moest het korter: de dystrofines die na gentherapie worden geproduceerd zijn veel korter dan het normale dystrofine, ongeveer 30-35% van de totale lengte. In diermodellen zorgde dit ‘micro-dystrofine’ tot een trager ziekte proces. In het menselijk lichaam is het nog niet duidelijk of micro-dystrofine de spierafbraak van Duchenne patiënten kan vertragen.

Resultaten worden later dit jaar verwacht

Momenteel worden in de Verenigde Staten en Europa verschillende AAV-micro-dystrofines getest in klinische studies door vijf verschillende bedrijven. Voor nog geen van deze klinische studies is aangetoond dat behandeling het ziekteproces vertraagt. De eerste resultaten worden later dit jaar verwacht voor het bedrijf voor wie de gentherapie in juni is goedgekeurd. Wat wel duidelijk is, is dat de AAV-micro-dystrofine gentherapie ernstige bijwerkingen kan hebben. Heftige misselijkheid, leverschade en nierschade, waardoor patiënten tijdelijk aan de nierdialyse moesten, zijn al gerapporteerd. Twee patiënten (16 en 26 jaar) zijn door de bijwerkingen helaas overleden.

Prijskaartje

Vooralsnog is de micro-dystrofine gentherapie alleen goedgekeurd voor patiënten tussen de 4 en 5 jaar omdat het risico op ernstige bijwerkingen kleiner is bij jonge patiënten. Er zijn echter ouders die proberen alsnog de behandeling te krijgen voor oudere patiënten waarbij er dus grote veiligheidsrisico’s zijn voor deze patiënten. Deze gentherapie heeft alleen wel een prijskaartje van 3.2 miljoen dollar. Dit bedrag moeten ouders zelf bij elkaar verzamelen als ze het willen gebruiken voor patiënten van boven de 5 jaar. Dat is een hoop geld voor iets dat mogelijk niet werkt en ernstige bijwerkingen kan hebben, zeker bij volwassen patiënten. Desondanks zijn er meerdere crowd funding acties gestart om gentherapie te kunnen betalen voor volwassenen met Duchenne.

Toekomstverwachting

De verwachting is dat wanneer de resultaten later dit jaar laten zien dat het ziekteproces wordt vertraagd, de gentherapie wordt goedgekeurd voor een grotere groep jonge patiënten. Wat er gebeurt als blijkt dat de gentherapie het ziekteproces niet vertraagt is nog niet duidelijk. Mogelijk wordt het middel weer van de markt gehaald. Gentherapie die eenmaal gegeven is kan echter niet ongedaan worden en patiënten die behandeld zijn, kunnen niet in de toekomst behandeld worden met een betere versie die wel werkt. Het is dus maar de vraag of patiënten baat hebben bij de voortijdige goedkeuring van deze therapie.

Annemieke Aartsma-Rus is hoogleraar Translationele Genetica. Ze houdt zich intensief bezig met het zoeken naar nieuwe therapieën voor Duchenne spierdystrofie.