Promotie: ‘Gecontroleerde humane infectiestudies kunnen veiliger door historische data te gebruiken’

Zo ontwikkelde ze met haar team een nieuwe studieopzet voor schistosomiasis en heeft ze onderzocht hoe dit soort studies nog veiliger uitgevoerd kunnen worden. Ze verdedigt haar proefschrift op 10 juni 2021.

“Sinds mijn opleiding geneeskunde heb ik al een fascinatie gehad voor infectieziekten”, vertelt Marijke Langenberg, tegenwoordig werkzaam als arts op de afdeling infectieziektebestrijding bij de GGD. In haar promotieonderzoek bij de afdeling Parasitologie heeft ze zich vooral gestort op tropische infectieziekten zoals malaria en schistosomiasis, een parasitaire worminfectie. “Voor malaria worden al jaren vaccins ontwikkeld. Om erachter te komen of de vaccins ook daadwerkelijk de ziekte voorkomen, worden gecontroleerde humane infectiemodellen gebruikt. Vrijwilligers krijgen dan het vaccin toegediend en worden daarna in een veilige omgeving geïnfecteerd met malariaparasieten.” In haar promotieonderzoek heeft Langenberg met dit model gewerkt maar ook onderzocht hoe dit veiliger kan en of zo’n model ook mogelijk is voor schistosomiasis.  

Tussenstap

“Deze studies hebben meerdere voordelen boven het onderzoeken van vaccins in gebieden waar de ziekte veel voorkomt. Er kunnen meerdere vaccins tegelijk getest worden en er zijn minder vrijwilligers nodig”, vertelt Langenberg. “Deze studies zijn eigenlijk een soort tussenstap in het vaccinonderzoek. We weten zo relatief snel of het de moeite waard is om het vaccin in een volgende fase en op meer mensen te testen.” Zo kwamen Langenberg en collega’s er in 2020 tijdens een gecontroleerde humane infectiestudie achter dat een genetisch gemodificeerd malariavaccin toch minder effectief was dan gehoopt.

Geen placebo meer 

Je laten infecteren met een parasiet klinkt misschien erg spannend. Maar deze studies worden al tientallen jaren uitgevoerd en blijken heel veilig. “De meeste vrijwilligers krijgen nauwelijks klachten en veel van de vrijwilligers die ik spreek zouden het zo weer doen.” Maar het kan altijd veiliger, dacht Langenberg. Ze pleit er daarom voor om in plaats van een placebogroep voor elke malariastudie, data van andere studies mee te nemen. “Door gegevens van eerdere placebogroepen uit andere studies te gebruiken, hoeven onderzoekers niet elke keer weer een fysieke placebogroep mee te nemen. Hierdoor worden er minder mensen blootgesteld aan malaria.” 

Infecteren met wormen 

Daarnaast heeft Langenberg gekeken of ze een soortgelijk model kan opzetten voor de ziekte schistosomiasis, die wordt veroorzaakt door een infectie met parasitaire wormen. “Door vrijwilligers aan een verschillende hoeveelheid parasieten bloot te stellen hebben we de optimale dosis vastgesteld waarmee mensen geïnfecteerd raken en de bijwerkingen acceptabel zijn. Met de ontwikkeling van dit model zal in de toekomst schistosomavaccinatie-onderzoek vermoedelijk versneld kunnen worden.”