Crisis? What Crisis?
Op 26 maart, net na het landelijke bezoekverbod verpleeghuizen, mocht ik op deze plek een blog schrijven die was getiteld ‘Zorgen in tijden van Covid-19’. Ik beschreef daarin de grote zorgen die ik had over het effect dat Covid-19 zou gaan hebben op het verpleeghuis, op de kwetsbare bewoners, op de verzorgenden en de familieleden. Inmiddels zijn we bijna een half jaar verder, en likt de verpleeghuiswereld de wonden; niet alleen in Nederland, over de hele wereld zijn ouderen en vooral verpleeghuizen onbarmhartig zwaar getroffen. Het LUMC heeft in samenwerking met het UMCG de ontwikkelingen in de verpleeghuiswereld vanaf maart wekelijks kunnen volgen door het landelijk crisisteam-onderzoek.
Verpleeghuizen
We weten nu dat het een crisis was voor de bewoners en familie, en voor de medewerkers. Bijna de helft van alle doden zijn verpleeghuisbewoners en er zijn daarnaast veel beklemmende verhalen over ouderen die niet direct door de infectie, maar als gevolg van de eenzaamheid door de isolatiemaatregelen, zoals het bezoekverbod, zijn weggekwijnd. Daarnaast zijn er helaas ook uitzonderlijk veel besmettingen geweest onder het verpleeghuispersoneel, dat enerzijds mensen met dementie natuurlijk niet kon instrueren om afstand te houden, maar tegelijkertijd wel in nabijheid intensieve zorg moest geven. Zeker in de eerste periode moest dat ook nog met een groot tekort aan beschermende materialen, en instructies over besmettelijkheid die met de kennis van nu onvoldoende waren.
Voortdurende spanning
Omdat verpleeghuisbewoners gemiddeld 2,5 jaar in een verpleeghuis verblijven tot aan hun dood, zijn meerdere maanden zonder bezoek uitzonderlijk pijnlijk voor hun naasten. In ons onderzoek zagen we dat er voortdurend spanning was. Enerzijds waren er de naasten die met hun geliefde samen wilden zijn, en dat soms ludiek, maar soms ook met enige agressie probeerden te benadrukken. Aan de, figuurlijke, andere kant stonden de verpleeghuismedewerkers die ook zagen hoe belangrijk bezoek was voor hun cliënten, en die tegelijkertijd vóelden te weinig te kunnen betekenen voor hun cliënten door ziekte van collega’s en het gemis aan vrijwilligers. Na de instelling van het bezoekverbod ging de verspreiding van het virus helaas door, en realiseerden zij zich dat zij als medewerkers zelf een bijdrage leverden aan de verspreiding, onmachtig door het tekort aan kennis en middelen. In meerdere gevallen eindigde dit in een trauma voor de familie, die voelde dat zij hun geliefde in de steek hadden moeten laten. Maar ook de zorgmedewerkers voelden vaak hetzelfde, omdat zij zich schuldig voelden, en langdurig niet de zorg konden geven die zij wilden geven.
Verschillende crises
Wat we in ons onderzoek hebben gezien, is dat de verpleeghuiswereld dit met elkaar heeft doorstaan en opgepakt, en dat naast de voorbereidingen op nieuwe gevallen/tweede golf er nu ook aandacht is voor het psychisch lijden. Want, terugkomend op de titel van deze Blog: er zijn heel veel kanten aan de huidige crisis. We hebben ons te weinig gerealiseerd dat we een goed preventief gezondheidszorgsysteem moeten onderhouden, met overcapaciteit voor materialen, testmogelijkheden en contactonderzoek (de Public Health Crisis). We hebben te lang alleen aan de capaciteit van de Intensive Care gedacht als ijkpunt voor wat de zorg aan kan, en de samenwerking in het hele zorgnetwerk (thuis/eerste lijn, ziekenhuiszorg, verpleeghuiszorg/revalidatie) onderschat (Samenwerkingscrisis).
De intelligente Lock Down en de gevolgen daarvan hebben ook gezorgd voor een Solidariteitscrisis, waarbij het Zweedse model en de ‘Dor Hout’-discussie zorgden voor veel emoties. Als ik daarbij de voor de hand liggende Economische Crisis, en de ook heel vaak genoemde Communicatiecrisis even buiten beschouwing laat, dan zou ik zeggen dat de COVID-19 pandemie ons allen heel erg mentaal treft. Het leven van patiënten, familie, verpleegkundigen, artsen, en eigenlijk bijna iedereen is in meer of mindere mate op zijn kop gezet, en naast de Dashboard-cijfers zijn dit de niet zo vaak besproken gevolgen van de COVID-19 crisis.
Crisis? What crisis? We zitten zeker ook in een Psychologische crisis, en die mogen we niet negeren.
Wilco Achterberg is hoogleraar Institutionele zorg en Ouderengeneeskunde in het LUMC en specialist ouderengeneeskunde bij ouderenzorgorganisatie Topaz. Ook is Wilco actief op Twitter (@wilcoachterberg).